Het tij keert ten goede voor sociale huisvesting in Liberia

(Dit is voorlopig mijn laatste bericht; eind juli ben ik terug in Liberia en zal ik weer van me laten horen.)

Ik heb al eerder in dit blog geschreven over de initiatieven van NDI om sociale huisvesting hoger op de politieke agenda te krijgen. Of eigenlijk moet ik zeggen op de politiek agenda te krijgen, want sociale huisvesting was tot voor kort een non-item. Hoewel 90% van de Liberiaanse bevolking moet leven rond de armoede grens van 1 dollar per persoon per dag en woont in schamele krotten van hout en golfplaat, was sociale huisvesting in het politieke debat een no-go-area. Daarvoor zijn verschillende redenen te bedenken. Sommigen zeggen dat in de Afrikaanse cultuur zorgen voor je eigen huisvesting, al dan niet in familieverband, gebruikelijk is. Anderen wijzen naar de dominantie van de Amerikaanse mentaliteit, waarin overheidsinterventie in huisvesting al snel als een communistisch paardenmiddel wordt beschouwd, in strijd met de goddelijke werking van de vrije markt.

Tijdens de burgeroorlog zijn de meeste gebouwen verwoest

Hoe het ook zij, NDI nam op mijn advies anderhalf jaar geleden het initiatief om  in samenwerking met het parlement een onderzoekscommissie in het leven te roepen. Een groepje van zes parlementariërs sprak een week lang met allerlei belanghebbenden, zoals ministeries, banken, bewonersorganisaties, stedelijke bestuurders enz. Daarnaast waren er werkbezoeken. We gingen naar West Point,  de grootste sloppenwijk van het land, dat tegen het centrum van Monrovia aan ligt. Hier wonen op een smalle landtong, die in de oceaan steekt, zo’n 70.000 mensen opgepropt in de meest schrijnende omstandigheden. Ook bezochten we enkele nieuwbouwprojecten, die door een bedrijf of door een ecologische NGO waren geïnitieerd. De commissie werd ondersteund door NDI en een uitstekende expert uit Ghana, Ohene Sarfoh, die ik op het spoor was gekomen via een Rotterdams stedenbouwkundig bureau dat veel opdrachten doet in de derde wereld. We hadden het geluk dat de het agentschap van de regering dat op papier verantwoordelijk is voor huisvesting (National Housing Authority - NHA) een nieuwe, energieke directeur had gekregen die probeerde de NHA uit een dertig jaar durende winterslaap te halen en met ons initiatief een extra impuls kreeg, want van het parlement had hij tot dan toe niets gehoord of gemerkt.

National Housing Policy

De parlementaire commissie kwam met een rapport, wat op zich al een ongebruikelijke werkwijze is, met een analyse van de huisvestingssituatie en een groot aantal aanbevelingen om de situatie te verbeteren. Zoals, uiteraard zou ik haast zeggen want parlementariërs heten hier lawmakers, een aantal wetten: een huisvestingswet, wettelijke bescherming van huurders en een wet op de ruimtelijke ordening. Daarnaast o.a.een voorstel om banken aan te sporen om  met langlopende leningen het eigen woningbezit te stimuleren voor middeninkomens en een voorstel om een speciale commissie voor volkshuisvesting in beide kamers in te stellen, want dat er ontbrak er tot dan toe (en nog steeds) aan. Over het rapport organiseerde NDI een levendige debatdag en daarna… viel er een stilte in. De commissieleden werden opgeslurpt door andere activiteiten. En de NHA, aangestoken door het werk van de commissie, begon te werken aan een National Housing Policy, waarvoor ze dezelfde Ohene Sarfoh aantrokken. Dat was natuurlijk een prima zaak, en enkele commissieleden namen in verschillende sessies aan dat proces deel. Een maand of twee geleden werd de National Housing Policy, een lijvig document, gepresenteerd op een nationale conferentie. En spraken de directeur en ik met elkaar af dat het nu tijd werd dat het parlement een openbare hoorzitting zou organiseren over sociale huisvesting.

Openbare hoorzitting

De openbare hoorzitting vond afgelopen woensdag 21 mei plaats in de Joint Chamber van de Capitol Building, zoals het parlementsgebouw naar goed Amerikaan gebruik wordt genoemd . Van 11 tot 5 uur voerde een reeks van mensen het woord. Ministers en hoge ambtenaren van Publieke Werken, Welzijn en Financiën, vrouwen- en milieuorganisaties, bewonersorganisaties uit sloppenwijken en uiteraard de directeur van de NHA hadden goede verhalen over de noodzaak van overheidsinterventie om huisvesting voor de laagste inkomens te realiseren. Talloze argumenten passeerden de revue. Dat Liberia onmogelijk een middeninkomenland (het ideaal van elk Afrikaans land) kan worden als het geen prioriteit aan huisvesting geeft. De directeur van de NHA benadrukte het economische belang van woningbouw, dat positieve economische effecten in andere sectoren genereert: toeleveringsbedrijven van bouwmaterialen, loodgieters, huishoudelijke apparaten, meubelzaken enz. (De meubelboulevard mag in Nederland een metafoor zijn voor het verdrijven van de verveling op de Tweede Paas-, Kerst- en Pinksterdag, in Monrovia staan er langs de Tubmanboulevard in de buitenlucht op een aantal plekken  honderden zithoeken, tafels, stoelen, kasten en bedden in het gelid, aangeleverd vanuit de er achter gelegen timmerwerkplaatsen.) 

Velen wezen op het onmetelijke belang van schoon  water, toiletten en riolering, dat alleen via goede huisvesting duurzaam gerealiseerd kan worden. Enzovoorts. De parlementsleden, en dan met name de twee actiefste leden van de parlementaire onderzoekscommissie, waren onvermoeibaar gedurende de vijf uur durende hoorzitting met het stellen van de goede vragen waaruit een grote betrokkenheid sprak. Het betoog van de commissionair  van West Point maakte veel indruk. Scherp analyseerde de township burgemeester de situatie waarin de bewoners van deze slum verkeren. Poepen en piesen op het aangrenzende strand, brandgevaarlijk dicht op elkaar gebouwde krotten, nauwelijks publieke voorzieningen (scholen, klinieken) enz. 40% van de bevolking is afhankelijk van de visvangst. Als je de enige asfaltweg door West Point afrijdt tot de punt van de landtong kom je uit bij een haventje waar talloze houten, smalle vissersboten liggen. Zij bepleitte een aanpak waarbij de 60% die niet van de vis afhankelijk is woonruimte elders in de stad krijgt, waardoor de druk op  West Point aanmerkelijk vermindert en er ruimte ontstaat voor een leefbare ontwikkeling van de township.

Huisvesting van arbeiders van een ijzermijn.

Bouwstroom

Geld is uiteraard een groot probleem. Hoe een bouwstroom van, pakweg, 30.000 betaalbare woningen per jaar te financieren? Ook daarvoor kwamen er ideeën op tafel. De woordvoerder van de nationale sociale verzekeraar zegde voorzichtig toe dat zijn instelling bereid is ingelegde premiegelden te investeren in sociale woningbouw. De NHA overlegt  met een groot, buitenlands, mijnbedrijf dat bereid is om duizenden woningen voor hun arbeiders, maar ook voor anderen uit de omringende dorpen, te bouwen. Internationale financiële instellingen overwegen om gunstige, langlopende leningen te verstrekken. UNHabitat heeft door al deze ontwikkelingen Liberia ook weer in het oog gekregen en heeft toegezegd de NHA te assisteren met het vertalen van de National Housing Policy in wetten, die de basis moeten leggen voor de veelomvattende overheidsinterventies.

Kortom, het lijkt erop dat het tij ten goede begint te keren. Dat de eb van een passieve overheid plaats maakt voor een vloed van initiatieven en, want daar gaat het natuurlijk om, een bouwstroom van betaalbare woningen op gang komt.