Een politieke belofte is sneller gegeven dan uitgevoerd

Deze week stond in het teken van twee van onze meest in het oog springende activiteiten, waar we het eerste jaar van ons programma mee afsluiten. Afgelopen woensdag en donderdag organiseerde NDI een National Issues Forum in het stadhuis van Monrovia en op vrijdag was het National Lobby Day in het parlementsgebouw.

Het National Issues Forum had als doel om activisten van burgergroepen te laten discussiëren met mensen uit de wetenschap, ambtenaren, internationale organisaties en stafleden van parlementariërs om zo hun standpunten, argumenten en doelstellingen aan te scherpen. Twee dagen, vier dagdelen, lang werden in twee parallelle sessies in totaal dus acht onderwerpen bediscussieerd. Onderwerpen die van groot belang zijn voor de ontwikkeling van Liberia, in het middelpunt van de maatschappelijke en politieke discussie staan, maar tegelijkertijd schreeuwen om meer aandacht en daadkracht van het parlement. Die acht sessies werden inhoudelijk niet door NDI voorbereid, maar door acht verschillende (coalities van) belangengroepen. Daaronder drie groepen, die wij met trainingen, adviezen en geld ondersteunen, om hun expertise en lobbykwaliteiten te vergroten. Dat zijn de WASH-coalitie (water, sanitair, hygiëne), de Natural Resource Management Consortium (NRM) en SEWODA, een women-empowerment groep. 

Deelnemers aan een sessie.

Lege bureaus en fourwheeldrives

WASH wijdde een sessie aan de noodzakelijke versimpeling van de politieke en ambtelijke commissies, agentschappen en ministeriële bemoeienissen om zo de aansturing en de realisering van zulke  belangrijke basisvoorzieningen als schoon water en riolering voor alle Liberianen bereikbaar te maken. Want nu is dat een wirwar van clubjes en baasjes die in kantoren achter veelal lege bureaus zitten, rondrijden in fourwheeldrives met chauffeur en bij iedere daadwerkelijke aanleg van waterput of riolering rekenen op geld van een internationale organisatie. Dat dit drastisch moet veranderen is voor velen duidelijk en hoe dat zou moeten was onderwerp van deze sessie. Door het fors saneren van en dus snijden in die ambtelijke top en de geldstromen meer richten op de aanleg van de zo noodzakelijke voorzieningen.

Het NRM-consortium zette in op de noodzaak van een eerlijke landpolitiek. Liberia kamp, zoals veel andere Afrikaanse landen, met wildwest taferelen als het om grondbezit gaat. Velen noemen zich ten onrechte eigenaar van stukken grond, verkopen die, waarna een ander zich meldt als de echte eigenaar en een land dispute is het gevolg. Dit gebeurt in steden en in het oerwoud, waar buitenlandse bedrijven azen op concessies voor bos- en mijnbouw en belachelijk goedkope deals met de chief van een dorp willen sluiten. Dat het noodzakelijk is om eerlijke wetgeving tot stand te brengen betoogde in deze sessie ook de vertegenwoordiger van de Land Commission, die bezig is met een wetsontwerp.

SEWODA richtte haar peilen op twee wetten die ter behandeling op het bordje van het parlement liggen. De Gender Parity Bill beoogt te bereiken dat in Huis en Senaat tenminste 30% van de leden vrouw (of man…) is. Of er voldoende steun voor dit wetsontwerp bestaat is onzeker, vandaar dat SEWODA er alles aan doet om zoveel mogelijk discussie over dit onderwerp te organiseren. Daarnaast moet de Anti-Rape Bill de parlementaire eindstreep halen om het grote probleem van verkrachtingen, met name ook binnen familieverband, te kunnen aanpakken. Steun daarvoor lijkt verzekerd, al betekent het aannemen van een wet, zeker (ook) in Liberia,  nog niet dat daar ook naar gehandeld wordt.

Geen woorden maar daden

De vierde sessie ging over de erbarmelijke kwaliteit in het lager onderwijs, dat geteisterd wordt door slecht betaalde, corrupte en incompetente onderwijzers, nauwelijks leermiddelen, overvolle klassen en uiterst onhygiënische omstandigheden. Het zijn deze ‘bekende feiten’ die de aanwezige onderwijsmensen de revue lieten passeren. Het is wonderbaarlijk dat er zoveel berusting bestaat op dit vlak. Veel meer actie is nodig om beleidsmakers tot herbezinning te dwingen, zo luidde de conclusie van deze sessie. En sommige deelnemers zullen daar ook mee bezig gaan.

De voorzitter van de jeugdafdeling van de vakbond licht toe.

De massale jeugdwerkloosheid werd in de vijfde sessie geanalyseerd door vertegenwoordigers van de koepel van jeugdorganisaties FLY (Federation of Liberian Youth) en de jeugdafdeling van de vakbond (Liberia Labor Congress). De cijfers zijn schrikbarend hoog (65% tussen 18 en 35 is werkloos) en het beleid werd als volstrekt onvoldoende gekarakteriseerd, wat ook wel door de vertegenwoordiger van het Ministerie van ‘Jeugd en Sport’ werd erkend. De zaal zat vol gemotiveerde jongeren die aan drie uur discussiëren niet genoeg hadden hun onvrede te uiten. De voorstellen van beide jeugdorganisaties (beter vakonderwijs, begeleiding naar werk, banen scheppen door de overheid) werden wel ondersteund, maar ook hier was de conclusie dat er veel meer moet gebeuren dan woorden op papier, wil er iets veranderen.

‘Veiligheid’ was het onderwerp van sessie nummer 6, waarbij de o.a. slechte staat van de gevangenissen en het doen en laten van de particuliere veiligheidsbedrijven werden besproken. Dat het, eufemistisch uitgedrukt, geen pretje is om in een Liberiaanse gevangenis te zitten, moge duidelijk zijn. Recente rapporten van internationale waarnemers op dit vlak waren vernietigend. Aan het fenomeen van de particuliere beveiligingsbedrijven heb ik in dit blog al eerder aandacht geschonken, en tot mijn grote verrassing vond de Security Work Group, die deze sessie organiseerde, dat de wildgroei in deze sector aangepakt moest worden.

Overweldigende opkomst

De sessies 7 en 8 gingen over wetgeving die de democratie in Liberia moeten verstevigen. Er werd in deze sessies gediscussieerd over noodzakelijke wijzigingen in de kieswet om verkiezingen eerlijker en transparanter te laten verlopen, zoals een evenwichtige samenstelling van de kiesraad, verbetering van de kiezersregistratie en een betrouwbare klachtenprocedure. De grondwet van Liberia is eveneens aan herziening toe. Er liggen vele wensen op tafel, maar gezien de ingewikkelde, ongelijksoortige en soms verwarrende tekst van de huidige grondwet is het haast onbegonnen werk om met wijzigingen, die alleen via een referendum van kracht kunnen worden, de tekst te verbeteren. Een geheel nieuwe grondwet zou de beste oplossing zijn, maar het is zeer de vraag of dat haalbaar is.

Deze acht actuele onderwerpen werden in ‘The Ballroom’ en ‘The Lounge’ van de City Hall van Monrovia bediscussieerd. We hadden op ongeveer honderd deelnemers voor elke dag gerekend, maar kwamen bedrogen uit. De eerste dag werd bezocht door zo’n 250 discussianten en de tweede dag door ruim 200. Een overweldigende opkomst die laat zien dat er een grote behoefte is om met een menukaart van acht sessies in de hand met elkaar diepgaand te discussiëren over belangrijke kwesties.

Lobbyisten poseren voor het parlementsgebouw.

National Lobby Day

De dag erop, vrijdag Valentijnsdag,  was de National Lobby Day. Niet voor niets waren beide evenementen in de tijd aan elkaar gekoppeld. Onze drie partners, NRM, WASH en SEWODA, hadden in de weken er voor afspraken gemaakt met ongeveer 60 (van de 103) parlementariërs om op deze vrijdag in individuele ontmoetingen de onderwerpen aan de orde te stellen die de dagen ervoor in hun sessies waren bediscussieerd. Elke belangengroep had een team van tien mensen samengesteld, die een week of drie geleden door ons een dag zijn getraind in hoe je zo’n lobbygesprek met een parlementariër moet voeren. Zoals: bezoek de lawmaker met een kleine delegatie (3-5 man/vrouw), verdeel de rollen, behandel één of twee onderwerpen, bereid je uiteraard goed voor, wees concreet met wat je wilt bereiken, probeer samen met de parlementariër een conclusie te formuleren voor een follow-up, laat een A4tje achter met de hoofdpunten en contactgegevens van je groep, maak een groepsfoto, bespreek het gesprek na met de delegatie en verdeel de taken die na het gesprek nodig zijn, stuur een bedankbrief met daarin de gezamenlijk getrokken conclusie en blijf met de parlementariër in gesprek. 

Iedere groep had een verschillend fel gekleurd T-shirt aan met de eigen slogan. En zo zwierven er afgelopen vrijdag van 10 tot 4 uur zo’n dertig actieve lobbyisten door het gebouw om met al die parlementariërs hun argumenten en wensen te bediscussiëren. Dat ging prima. Ze kregen van veel parlementariërs steun voor hun ideeën en voorstellen en nu is het uiteraard zaak om die steun te verzilveren in concrete daden. Aan het slot van de dag werd een persconferentie gehouden, waar veel journalisten op af kwamen. De leiders van de groepen gaven een beknopt verslag van de gesprekken die er gevoerd waren. Ze benadrukten dat zo’n lobbygesprek niet het einde was, maar het begin van engagement tussen parlementariërs en belangengroepen. Daar moet verder aan gewerkt worden want een belofte is door een politicus sneller gegeven dan uitgevoerd. 

De persconferentie.

Een reis dwars door Liberia

De afgelopen twee weken was ik ‘upcountry’, zoals dat zo mooi heeft. Wij organiseerden een driedaagse workshop in Harper, gelegen in het zuidoostelijke puntje van Liberia, praktisch op de grens met Ivoorkust. Er is geen kustweg in Liberia. De route van Monrovia naar Harper, beide liggen aan de Atlantische Oceaan, voert eerst noordoostwaarts, en ver landinwaarts, naar Ganta, om vervolgens zuidoostwaarts af te buigen via Zwedru naar Harper. Het is een tocht van circa 18-20 uur, waar wij drie dagen over deden. Tot Ganta (250 km) over een asfaltweg vol gaten. Maar de volgende 500 km uitsluitend over rode, veelal slecht begaanbare zandwegen, waar je zo eens per 10 minuten een tegenligger ontmoet. 

De route gaat praktisch uitsluitend door dicht bebladerd tropisch regenwoud. Af en toe passeer je een dorp. Het landschap is licht heuvelend, alleen de laatste dag, tussen Zwedru en Harper, wordt het terrein meer geaccidenteerd en ook meer open, zodat er zicht is op meer bergachtig landschap dat de grens met Ivoorkust vormt. Het is de enige begaanbare weg in het zuidoostelijke deel van Liberia. En dat betekent dat  de route tussen Ganta en Harper door een enorm regenwoud leidt dat zich aan weerszijden van de weg honderden kilometers uitstrekt.

Naast ondoordringbaar regenwoud passeer je af en toe een rijstveld, enkele rubberplantages en een gebied waar ijzererts wordt gewonnen. De tocht voert door zeven provincies (counties). Bij elke provinciegrens is een ‘roadblock’: een slap touwtje hangt over de weg. Een ambtenaar van het ministerie van Immigratie laat het vieren en trekt het weer omhoog. Bij één grenspost keer vroeg hij mij, de enige witte in de auto, om mijn paspoort, maar dat had ik niet bij me. Ik ging de landsgrens toch niet over? Met lichte tegenzin liet hij het touwtje zakken.

Wilde beesten zie je niet. Een enkele roofvogel zweeft over de bomen, maar slangen, olifanten of neushoorns houden zich schuil in het onmetelijke woud waar ze ruimte genoeg hebben. Evenals krokodillen die de talrijke rivieren bevolken die de route kruisen, op weg naar de Atlantische Oceaan. De enige beesten die je ziet zijn geiten, varkens en kippen die in en rond de dorpjes rondscharrelen, totdat ze in de pan belanden.

De dorpen bestaan uit huisjes en hutten. Elk dorp van enige omvang heeft een schooltje waar kinderen in uniformen op basale wijze leren lezen, schrijven en rekenen. Veel dorpen hebben openbare toiletten, aangeleverd door een of andere hulporganisatie, maar de meeste dorpsbewoners doen hun behoefte in de vrije natuur, evenals overigens de passanten. Soms is er een winkeltje waar de voorzienigheid voor sterke drank heeft gezorgd.

Zwarte magie in Zwedru

Soms zie je een opmerkelijk product van menselijke activiteit. Zo passeren wij in Tapeta het modernste ziekenhuis van het land, dat, van buitenaf gezien, in geen enkel ander land zou misstaan. Presidenten hebben ook hun stempel gedrukt op de plek waar ze vandaan komen. Zwedru is de meest verzorgde stad die we aandoen. Er zijn stoepen, een pleintje en de winkels en markstalletjes staan geordend langs de straat. Het is de hoofdplaats van de regio waar Samuel Doe vandaan komt, de jonge sergeant-majoor die in 1980 met een handvol collega’s de macht greep. President Tolbert en de meeste ministers werden vermoord. Doe vestigde een militaire dictatuur, werd in 1986 bij nep-verkiezingen tot president gekozen, maar zou in 1990 op zijn beurt in het zwaard vallen. In de tien jaar van zijn bewind sluisde hij veel geld naar Zwedru en benoemde stamgenoten op hoge posities. Hij liet een enorm groot, modern landhuis bouwen van ruw baksteen. 

Het onvoltooide landhuis van Samuel Doe in Zwedru

Het is nooit voltooid en ligt als een moderne ruïne in een verwilderde tuin. Ondergronds zouden drie verdiepingen liggen: een spookachtig labyrint. Veel Liberianen zijn bang voor het gebouw, waar zwarte magie zou heersen. Toen ik de verlaten tuin in liep om wat foto’s te maken, ging die gelukkig aan mij voorbij.

Harper, de eindbestemming van onze expeditie, is de stad van de Americo-Liberiaanse Tubmans, ooit een van de machtigste families van het land. William Tubman was president van 1944 tot zijn dood in 1971; hij werd zeven keer tot president herkozen en regeerde het land als een vorst. Zijn geboortestad Harper deelde in de voorspoed die Tubman tijdens zijn lange regeerperiode genereerde, die overigens vooral de Americo-Liberiaanse elite ten goede kwam. Het stadje stond bekend als het ‘Las Palmas’ van Liberia met hotels, chique huizen, geasfalteerde wegen, een elektriciteitsnet, goede scholen en een universiteit. Maar ook Harper moest tijdens de burgeroorlog een zware tol betalen en ligt er nu ontluisterd bij. De vergane glorie is nog goed zichtbaar en is onlangs nog op schrijnende wijze vastgelegd door de Nederlandse fotograaf/kunstenaar Martin Waalboer in het video/(E-)fotoboek ‘A Dream Called Harper’.

Vergane glorie in Harper

De burgemeester keek toe

In Harper organiseerde NDI een driedaagse workshop, speciaal voor de uit deze regio afkomstige Civil Society Organiation SEWODA. SEWODA, wat staat voor Southeastern Women Development Association, is een van de drie coalities van belangengroepen waar NDI nauw mee samenwerkt teneinde de kwaliteit van hun werk te verhogen. En dan met name hun activiteiten in de richting van het parlement. De sociale noden in Liberia zijn zo groot, en de inspanningen van het parlement om hier verbetering in aan te brengen zo bescheiden, dat versterking van de civil society alom als een belangrijke voorwaarde wordt gezien voor beter bestuur. En dus werkten de vijftig kaderleden van SEWODA een pittig programma door, waarin de functies en werkwijze van het Liberiaanse parlement, theorie en praktijk van lobbyen en actievoeren, mediastrategieën enz. uitgebreid werden besproken en in kleine groepjes uitgeprobeerd. De workshop vond plaats in een grote zaal van het stadhuis. 

De burgemeester van Harper (2de van rechts)

De (vrouwelijke) burgemeester van Harper was zo aardig de workshop met een kort praatje te openen en was vervolgens de volle drie dagen als toeschouwer aanwezig. Nu is het bekend dat in het sterk gecentraliseerde Liberia dorpen en stadjes nauwelijks een eigen budget hebben, maar dat ze zo weinig te doen had, verbaasde mij wel. Hoewel, ons programma was uiteraard reuze interessant…

Town Hall Meeting

De workshop werd afgesloten met een Town Hall Meeting, waarbij één van de twee senatoren van de provincie Maryland, waar Harper de hoofdstad van is, bij aanwezig was. Het houden van Town Hall Meetings is een van de weinige middelen die belangengroepen ter beschikking staan in deze uithoek van het land  om met een parlementariër in contact te komen en te beïnvloeden. In het geval van SEWODA betekent dat meer aandacht voor de positie van vrouwen: scholing, voorlichting, gezondheidszorg en actie tegen het veel voorkomende huiselijk geweld. Duidelijk was dat deze Town Hall Meetings sterke verbetering behoeven, want wat ik vreesde, zag ik ook gebeuren. Met een vlotte babbel, kwinkslagen en onweersproken beweringen wist de senator menig applausje binnen te halen. De aanwezigen bleken onvoldoende in staat te zijn om hun punt te maken en met argumenten en feiten de praatjes van de senator te weerleggen. Een goede voorbereiding van zo’n bijeenkomst zal dan ook in de nabije toekomst een van onze speerpunten zijn: wat heeft de parlementariër feitelijk voor initiatieven genomen, hoe heeft hij of zij gestemd, bereid een vraag goed voor, maar probeer ook een reactie op het te verwachten antwoord te hebben, loop niet naar je plaats terug als de vraag is gesteld, maar blijf bij de microfoon staan en meer van dit soort zaken.

De vervallen villa van president Tubman in Harper

Met enkele collega’s werden we voor de lunch uitgenodigd ten huizen van de superintendent, zeg maar de commissaris der koning, van de provincie Maryland, waar Harper de hoofdstad van is. Zij bleek in de verte familie te zijn van William Tubman en leek een krachtig bestuurder te zijn die, naar eigen zeggen, in de korte tijd die ze aan het bewind was, meer voor elkaar had gekregen dan haar voorgangster. De aanleg van wegen, scholen, klinieken en bruggen was nu eindelijk in gang gezet, zo kregen wij te horen tijdens de gebruikelijke Liberiaanse lunch van rijst, stoofvlees en -vis en gebakken banaan.

Losgeraakt achterwiel

De terugreis van Harper naar Monrovia nam geen drie, maar vier dagen in beslag. Op de eerste dag zagen we tot onze verbazing het achterwiel van de four-wheel-drive ons inhalen en in de bush verdwijnen… Bewoners van een naburig dorp kwamen met kapmessen gewapend ons te hulp en vonden na enig zoeken het losgeraakte wiel, de ijzeren plaat waarmee dat wiel aan de as was opgehangen en enkele bouten…  We waren op weg naar Zwedru, dat we gelukkig haalden, ondanks het feit dat het wiel met enkele dolgedraaide bouten was bevestigd. De volgende dag moest de auto worden gerepareerd, wat een dag oponthoud in Zwedru opleverde, maar dat was geen straf. Het Florida Guesthouse bood een goed onderkomen en we konden een wandeling door een buitenwijk van Zwedru maken: verspreid liggende huisjes in velden, zo ver als het oog strekte.