Jullie stemmen met een potlood!

Hoewel Liberia maar een klein land is aan de westkust van Afrika met ruim 4 miljoen inwoners, trekken de komende parlements- en presidentsverkiezingen toch internationale aandacht. Dat heeft verschillende redenen. De Verenigde Naties heeft veel peacekeepers vanaf 2004 tot 2015 in het land gestationeerd. Geruime tijd was het de grootste vredesmissie ter wereld. De VN heeft ook veel geld gestoken in ontwikkelingsprojecten, evenals de VS, de EU en de Scandinavische landen. De beide burgeroorlogen tussen 1990 en 2003, die het land praktisch geruïneerd hebben, zijn nog aanwezig in de hoofden en harten van veel Liberianen, en de sporen zijn nog dagelijks zichtbaar in verwoeste gebouwen, slechte wegen en uiterst gebrekkige nutsvoorzieningen. De warlord/ex-president Charles Taylor is in Den Haag door het Sierra Leone tribunaal veroordeeld tot 50 jaar cel, die hij in Engeland uitzit. Ellen Johnson Sirleaf, president vanaf 2006, is het eerste, direct gekozen, vrouwelijk staatshoofd van Afrika, die opgevolgd zal worden door hoogstwaarschijnlijk een man. Een van de kanshebbers is oud-wereldvoetballer George Weah, zijn running mate is de ex van Charles Taylor. De vrede wordt alom als fragiel beschouwd. Afrika heeft een ruime ervaring met turbulent verlopende verkiezingen. En dan is er nog de wereldpolitiek. Liberia ligt weliswaar in Sub-Sahara Afrika, maar de eerste bootvluchtelingen uit Liberia zijn al gesignaleerd aan de Middellandse Zeekust, de fundamentalistische Islam rukt op in het noordelijke deel van Sub-Sahara en China roert zich stevig in Liberia.

Waarnemersmissies

Dit alles bij elkaar leidt ertoe dat in het Amerikaanse Congres, in de Veiligheidsraad van de VN en in allerlei internationale media aandacht is voor deze verkiezingen, waarvan iedereen hoopt dat ze vreedzaam zullen verlopen. Maar dat niet alleen. Ze moeten ook politici opleveren die de interne vrede weten te bewaren, de corruptie uitroeien en de massa van de Liberianen beter onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting bieden. Want daarin heeft de regering Johnson-Sirleaf twaalf jaar lang hopeloos gefaald.

Naast de internationale verkiezingswaarnemersmissie van NDI waar ik deel van uit maak, zijn er ook waarnemersmissies van de Europese Unie, de Amerikaanse ambassade, de Afrikaanse Unie, ECOWAS (een samenwerkingsverband van West-Afrikaanse landen) en het Carter Center. Zij hebben Long Term Observers, zoals ik, die een paar maanden in het land zijn om alle voorbereidingen van de nationale kiesraad, de politieke partijen, de kandidaten, media en burgergroepen te volgen. Daarnaast sturen zij op de verkiezingsdag (10 oktober) bij elkaar een paar honderd Short Term Observers het land in die in stembureaus de gang van zaken observeren. Verder zijn er twee coalities van Liberiaanse burgergroepen die samen zo’n 3000 lokale waarnemers hebben.

Een kandidaat wijst op het stembiljet waar zijn naam staat, zodat
dorpsbewoners weten  waar ze een kruisje moeten zetten

Partij-agenten

Tenslotte zullen talrijke ‘partij-agenten’ de stemlokalen bevolken, want iedere kandidaat wil er zeker van zijn dat er niet met de uitslag wordt gesjoemeld. Voor zover hij of zij dat kan betalen, want die agenten doen het niet voor niets. De grote partijen die meedingen naar het presidentschap zullen in ieder stemlokaal aanwezig zijn. De grootste oppositiepartij, de Coalition for Democratic Change van George Weah, heeft al verklaard de overwinning te zullen uitroepen op de avond van de verkiezingen, als al hun partij-agenten met een telefoontje naar het partijkantoor de uitslag van hun stembureau hebben doorgebeld. Een typisch staaltje van politieke powerplay, waar andere partijen en de nationale kiesraad tegen hebben geprotesteerd. Het is de retoriek van de zelfverzekerdheid te zullen winnen, en als dat niet gebeurt, van fraude te spreken. Wat dat betreft ging Donald Trump hen voor, die voor de verkiezingen zei de uitslag te zullen accepteren ‘if I win’.

Vrouw kijkt op de lijst van stembureauleden om te weten of ze geselecteerd is.

Aanbevelingen

Die internationale waarnemersmissies geven ook verklaringen uit over hun bevindingen. Sommigen doen dat al voor de verkiezingen op grond van de observaties van hun Long Term Observers, zoals NDI en het Carter Center. In zo’n verklaring worden allerlei aanbevelingen gedaan aan de kiesraad, de politieke partijen, de media, de politie en andere stekhouders die ertoe moeten leiden dat de verkiezingen vrij, eerlijk en geloofwaardig verlopen. Zoals zero tolerance voor geweld, het tijdig trainen van stembureau leden en, waar het de media betreft, een duidelijk, herkenbaar onderscheid tussen redactionele artikelen en door de partijen betaalde mooie verhalen.

Na de tweede ronde van de presidentsverkiezingen, die er zeker zal komen, worden definitieve verklaringen door de waarnemersmissies uitgegeven. Daarin zullen de bevindingen over het verloop van de campagne en de verkiezingsdag zelf aan de orde komen, alsmede wederom aanbevelingen hoe de volgende keer de zaken nog beter aangepakt kunnen worden. Dit mag allemaal nogal belerend overkomen, maar bedacht moet worden dat een land als Liberia zichzelf heeft gecommitteerd via eigen wetgeving en internationale verdragen aan een democratisch verkiezingsproces. De waarnemers zijn er dan ook op uitnodiging van de Liberiaanse regering om op deze wijze hieraan bij te dragen. Natuurlijk kan niet ontkend worden dat Liberia, dat sterk afhankelijk is van internationale hulp, weinig ruimte heeft om waarnemersmissies te weigeren. Maar mijn ervaring na talloze gesprekken met kandidaten, parlementsleden, stembureauvoorzitters, journalisten, ambtenaren van de kiesraad en ‘gewone’ Liberianen is dat die internationale betrokkenheid enorm wordt gewaardeerd.

Jullie stemmen met een potlood!

Bovendien snijdt het mes aan twee kanten. Sinds een aantal jaren moet een kiezer zich in Nederland legitimeren, en is het stemmen bij volmacht beperkt tot twee volmacht stemmen. Dit komt omdat Eerste- en Tweede Kamerleden die waarnemer waren, zoals ik, in de schizofrene situatie kwamen als waarnemer iets te moeten bepleiten, zoals identificatieplicht, wat in eigen land ontbrak. Dat leidde tot verandering van de kieswet in Nederland. 

Zo zal ik niet licht vergeten dat ik als leider van de waarnemersmissie van de Raad van Europa om de tafel zat met de toenmalige president van Armenië, Robert Kotsjarian, en met hem waarborgen besprak om fraude bij het tellen van de stemmen te voorkomen. ‘Platvoet’, zei hij, ‘jij komt toch uit Nederland? Daar kan bij het tellen ieder kruisje uitgegomd worden en achter een andere naam worden gezet. Jullie stemmen met een potlood!‘

Angst en Afkeer in Liberia (deel 2)

Enkele weken geleden schreef ik in mijn blog onder de titel ‘Angst en Afkeer in Liberia’ over toegenomen spanningen in Liberia naar aanleiding van de dood van Harry Greaves. Greaves was ex-directeur van de Liberiaanse Petroleum Maatschappij, een staatsbedrijf, en een geharnaste criticaster van belangrijke politieke onderwerpen die hoog op de agenda van de regering staan. Zijn lichaam werd drie weken geleden onder verdachte omstandigheden ontzield aangetroffen op het strand van Monrovia. Meteen werden van alle kanten verdachtmakingen geuit tegen de regering van president Johnson-Sirleaf. Er werd snel een Amerikaanse patholoog-anatoom ingevlogen, de Amerikaan Thomas Bennett, die binnen twee dagen rapporteerde dat Greaves verdronken was en dat de sporen van geweld na zijn dood waren ontstaan. Maar al even snel doken berichten op dat deze Bennett in eigen land omstreden was. De politie haastte zich op te merken dat rechercheonderzoek zal plaatsvinden om de ware toedracht boven tafel te krijgen. Vervolgens gaf Simeon Freeman, leider van de oppositionele Movement for Progressive Change, een persconferentie waarin hij wist te vertellen dat de regering van Liberia een dodenlijst van tien belangrijke politici had opgesteld, waaronder hijzelf. Freeman werd gesommeerd op het politiebureau te verschijnen, maar dook onder, waarschijnlijk in het buitenland,  en is sindsdien uit het nieuws verdwenen.

(Infographic FrontPage Africa)

Campaigners for Change

Omdat er na deze verwikkelingen een week lang geen nieuws werd vernomen van de zijde van de regering over de kwestie, organiseerden studenten onder het motto ‘Campaigners for Change’ op 22 februari een bijeenkomst voor de ‘Temple of Justice’, het gerechtsgebouw van Liberia. Namens hen legde de ‘rights activist’ Vandalark Patricks een verklaring af, waarin hij de regering van doofpotpraktijken beschuldigde, een onafhankelijk, diepgaand onderzoek eiste en een massademonstratie op 11 maart aankondigde voor het gebouw van UNMIL (de vredesmacht van de UN) om de UN-peacekeepers te verzoeken Liberia nog niet verlaten, zoals nu voorzien is in juni van dit jaar. Patricks werd de dag erop in de kraag gegrepen en achter slot en grendel gezet, beschuldigd van ophitsing en criminele belastering van de regering. En toen waren de poppen echt aan het dansen. Het regende over en weer van beschuldigingen. De journalistenbond kwam uiteraard op voor de vrijheid van meningsuiting, oppositionele partijen bekritiseerden onomwonden de arrestatie.

Weinig zachtzinnige politie

Maandag 29 februari  organiseerde een coalitie van studentenorganisaties en de jongerenorganisaties van drie oppositiepartijen (Congress for Democratic Change - CDC, All Liberian Party – ALP, en de  Movement for Progressive Change - MPC) een demonstratie voor de vrijlating van Patricks, wederom voor de ’Temple of Justice’. De doorgaans weinig zachtzinnige politie was snel ter plaatse: het politiebureau ligt, evenals de Universiteit van Liberia, en de parlementsgebouwen, om de hoek van het gerechtsgebouw. De politie liet het traangas en de gummiknuppels niet onaangeroerd en de demonstranten begonnen met stenen te gooien. Het verkeer in de hoofdstad lag voor enige uren stil.

Een dag later werd Patricks tegen een borg van een kleine 3000 dollar vrijgelaten. Bij zijn vrijlating kondigde hij opnieuw de demonstratie op 11 maart aan, waarbij uiteraard de gebeurtenissen van de afgelopen week het gelijk van de demonstranten lijken te bevestigen. Liberia is nog steeds een uiterst fragiele staat. De politie, noch de regering is in staat om op een verstandige manier maatschappelijke onrust te kanaliseren. Kritiek op het regeringsbeleid wordt al snel als opruiing en crimineel gedrag bestempeld. Patricks beschuldigde de politie er ook van hem in de zes dagen dat hij in de cel moest doorbrengen fysiek en psychisch gemarteld te hebben.

Juridisch bekeken is de kwestie niet afgehandeld. De rechtszaak moet nog plaatsvinden, al heeft zijn advocaat een uitgebreid verweer naar de rechtbank gestuurd met als boodschap dat de zaak geseponeerd moet worden, aangezien de actie van de politie tegen Patricks geen enkele wettelijke basis heeft.

Vandalark Patricks

Actie coördinator

Politiek bekeken is de kwestie ook nog niet afgehandeld. Omdat de grootste oppositiepartij, de Congress for Democratic Change (CDC), mede-organisator was van de demonstratie werd partijbestuurslid Mulbah Morlu dwingend gevraagd om op het politiebureau tekst en uitleg te geven. Morlu is verantwoordelijk voor ‘operaties en mobilisatie’ van de CDC, zeg maar de actie coördinator van de partij, zoals wij die vroeger bij de PSP hadden, een functie de helaas bij GroenLinks is geschrapt (wie de memoires van Femke Halsema leest, begrijp waarom). En zo verscheen afgelopen donderdag een stoet van CDC-voertuigen, met activisten, partijbestuursleden en parlementariërs, inclusief partijleider en senator George Weah, ten politieburele om Morlu af te leveren. Een min of meer ludiek actie, die de politie enigszins in hun hemd zette en bij voorbaat het ‘verhoor’ van Morlu tot een farce maakte.

Mulbah Morlu spreekt met de pers tijdens de demonstratie op 29 februari 

Persconferentie

De Liberty Party heeft inmiddels aangekondigd dat de wetgeving inzake ‘ophitsing en belediging’ moet worden aangepast om de vrijheid van meningsuiting te garanderen. Kandidaat voor de komende presidentverkiezingen (2017) Benoni Urey, de rijkste man van Liberia, vriend van Charles Taylor, eigenaar van de mobiele telefoon provider LoneStar en leider van de All Liberian Party die de demonstratie mede organiseerde, hield afgelopen vrijdag een persconferentie. Hij stelde, niet gespeend van enig eigen belang, na gerefereerd te hebben aan de dood van Greaves. ‘Adding to the simmering tension is the recent arrest of Vandalark Patricks on criminal libel and sedition charges based upon laws from our dark past. The arrest clearly shows the hypocrisy of the Ellen Johnson Sirleaf Administration, which was hailed internationally for signing the Table Mountain Declaration,” (Deze -Afrikaanse- verklaring beoogt de decriminalisering van de vrijheid van meningsuiting.)

Vele krantencommentaren wijzen erop, zoals dat van ‘The News’, dat de gebeurtenissen van de laatste weken het gevaar in zich houden dat Liberia afglijdt in een afgrond van gewelddadige conflicten en dat, als de UNMIL niet een stevig mandaat krijgt tot de verkiezingen (in 2017), het land in chaos ontaardt.

Angst en Afkeer in Liberia

Fear and Loathing on the Campaign Trail was de titel van een huiveringwekkende serie artikelen in het Amerikaanse blad Rolling Stone van Hunter S. Thompson over de campagne voor de (Amerikaanse) presidentverkiezingenverkiezingen die in 1972 plaatsvonden. Dezelfde titel (‘Angst en Afkeer’) kan gebruikt worden om de huidige situatie in Liberia te kenschetsen, waar verkiezingen overigens pas in het najaar van 2017 plaatsvinden.

Angstaanjagende oceaan

Vorige week werd op het strand in Monrovia, achter het ministerie van Buitenlandse Zaken, waar ook de president van Liberia, Ellen Johnson-Sirleaf kantoor houdt, het lichaam gevonden van Harry Greaves. Greaves was ex-directeur van de Liberiaanse Petroleum Maatschappij, een staatsbedrijf, en een geharnaste criticaster van belangrijke politieke onderwerpen die hoog op de agenda van de regering staan. Zo voerde hij een half jaar geleden uitgebreid (papieren) actie tegen de privatisering van de Liberiaanse Elektriciteitsmaatschappij en bekritiseerde hij het wanbeleid rond de teloorgang van de National Oil Company of Liberia (NOCAL). Zijn kritiek was vooral gericht op de geld verspillende toplaag van deze bedrijven wier inkomen omgekeerd evenredig was met de wanprestaties die geleverd werden.  Zijn dood houdt nu al een week lang de gemoederen bezig. Hij werd het laatst gezien bij een hotel, een kilometer of 10 verwijderd van de plek waar zijn lijk op het strand werd gevonden. Hij leek te zijn verdronken in de Atlantische Oceaan, maar er waren sporen van geweld. Veel Liberianen en media waren -en zijn- ervan overtuigd dat Greaves vermoord is. Mensen die hem goed kennen, een collega van mij is zijn nicht, sluiten uit dat hij een duik in het water heeft genomen. De oceaan is voor de meeste Liberianen een angstaanjagende plek, trouwens de meesten kunnen ook niet zwemmen.

Bedenkelijke reputatie

Omdat er al eerder bekende criticasters van de zittende politieke elite onder verdachte omstandigheden de dood hebben gevonden, kwam de regering snel in actie. Een Amerikaanse patholoog-anatoom werd ingevlogen, de Amerikaan Thomas Bennett. Volgens de Amerikaanse Billings Gazette heeft deze Bennett een bedenkelijke reputatie en mag hij in Montana geen autopsie meer verrichten. Hij rapporteerde binnen twee dagen dat Greaves verdronken was en dat de sporen van geweld na zijn dood waren ontstaan. De minister van justitie maakte het rapport bekend, maar voegde daar aan toe dat het onderzoek naar zijn dood hiermee niet was afgelopen. Hij zou immers met geweld verdronken kunnen zijn,  dan wel zonder sporen van geweld vermoord zijn en in zee geworpen, dus verder onderzoek is nu in handen van de Liberiaanse politie. Of dat iets oplevert moet worden afgewacht; de politie blinkt hier niet uit in recherche-kwaliteiten om het vriendelijk uit te drukken.

Simeon Freeman

Dodenlijst

In dezelfde week kwam de leider van de Movement for Progressive Change, een oppositiepartij, met een opmerkelijke persconferentie. Simeon Freeman wist te vertellen dat de regering van Liberia een dodenlijst van tien belangrijke politici had opgesteld, waaronder hijzelf, maar bijvoorbeeld ook George Weah (senator en leider van de oppositionele Congress for Democratic Change). Met het oog op de komende presidents- en parlementsverkiezingen zou de regering van plan zijn belangrijke tegenstanders uit de weg te ruimen. Uiteraard baarde deze ‘onthulling’ veel opzien. Freeman werd door de politie uitgenodigd om op het bureau zijn beschuldigingen nader toe te lichten en met wat aanwijzingen te komen. Hij reageerde prompt dat hij alleen zou komen als hij schriftelijke werd uitgenodigd. Daarop rukte een speciale politie-eenheid uit om Freeman uit zijn huis te halen. De omgeving werd afgezet, aanstormende journalisten en fotografen werden hardhandig verwijderd, maar de vogel bleek gevlogen. Sindsdien is Freeman ergens ondergedoken en onvindbaar. De minister van Justitie liet echter doorschemeren dat justitie inderdaad van plan was Freeman in staat van beschuldiging te stellen, vanwege zijn beledigende verklaring en het feit dat hij er tussenuit was geknepen. Hij wilde echter niet zeggen wat de aanklacht precies zou zijn. ‘Schrijf maar op’, zo vertelde hij de verzamelde pers, ‘dat Freeman zich eerst moet melden, dan krijgen jullie de aanklacht te weten’. Nu houdt Freeman van gepeperde uitspraken, waar ik al eerder een blog aan wijdde. Maar deze keer lijkt hij te ver te zijn gegaan. Hoewel de moord op Greaves hem in zijn eigen gelijk zal stijven. Hij schijnt inmiddels Liberia ontvlucht te zijn.

48 uur cel voor minister

Tegelijkertijd is de minister van Financiën, Konneh, verwikkeld in een heftige strijd met de senaat. Zijn staatssecretaris had in een brief meegedeeld dat op het budget van de senaat gekort zou worden. Hoewel parlementariërs in Liberia, een van de armste landen ter wereld, tot de meest verdienenden van deze beroepsgroep ter wereld behoren, ontstaken de senatoren  in woede. Zij vatten dit op als een ongrondwettelijke beledigingen van dit ‘hoge huis’ en riepen de minister ter verantwoording. Deze gaf aanvankelijk geen krimp en verdedigde zijn staatssecretaris. De senaat greep naar het uiterste middel en dreigde de minister met 48 uur opsluiting in de gevangenis; een straf die staat op het moedwillig belemmeren van het werk van de senaat. 

Minister Konneh

De minister verscheen daarop met een team van juristen in de senaat, die de senatoren voorhielden dat de minister de zaak aan de ‘Supreme Court’ zou voorleggen. De dag daarop kwam de minister weer in de senaat, deze keer zonder advocaat, en vroeg de senatoren, desnoods achter gesloten deuren, de kwestie politiek op te lossen. Dat zagen de dames en heren echter niet zitten. De senaat herhaalde het ingenomen standpunt dat de minister voor 48 uur achter slot en grendel zou moeten. De kwestie loopt nog steeds. Robert Sieh, een van de meest spraakmakende journalisten van Liberia en kwelgeest van de politiek elite, nam het op voor de minister en noemde de actie van de senaat ‘rubbish’. ‘Het feit dat iemand je budget wilt korten, betekent niet dat je hem daarvoor moet opsluiten’, aldus Sieh. Hij heeft daarin gelijk. Jammer alleen dat kritische journalisten in Liberia altijd zo voorzichtig zijn met het aan de kaak stellen van de schandalige hoge inkomens van de parlementariërs.

Fietsen voor de vrede

Wel heel apart om in de hitte van het droge Afrikaanse seizoen naar het Olympische schaatsen te kijken, maar de pret was er niet minder om. Wat een prachtige slotritten op de 5000 meter (heren) en wat een knallende start voor de Nederlanders. Tegelijkertijd kun je ook zien aan het kleine stadion, de schamel bezette tribunes en de nationaliteiten van de andere deelnemers dat het een beperkt beoefende sport is. Dat ze daar hier in Afrika niet aan doen –en niets van weten- is begrijpelijk, maar ook de Europeanen, Aziaten en Amerikanen die je hier tegenkomt, weten nauwelijks wat ‘speedskaten’ is, laat staan dat ze ooit van Sven Kramer hebben gehoord. Het was dus een klein wonder dat Supersport, dat hier zo’n tien sportkanalen op de kabel heeft, op het ene aan Sotsji gewijde kanaal het schaatsen uitzond. Het grote voordeel daarvan was dat je kon genieten van Engelstalig commentaar, zeer deskundig en uiteraard ook heel positief over schaatsgek Nederland, maar gespeend van Oranjedwaasheid. Dat gold ook voor de regie. Ik weet niet van welke TV-zender ze de beelden oppikten, maar het was zeker niet de NOS. Gelukkig kwam slechts één keer koning pils met zijn lakeien Rutte en Eurlings toevallig en heel kort in beeld: de camera gleed langs de tribunes en de commentator sloeg er geen acht op. 

Geen geld om een auto te kopen

Sven klom bij het voorbereiden op zijn 5000 meter even op de fiets. Mooi gezicht was dat. Gefietst wordt hier wel, zij het in heel bescheiden mate. Enerzijds is dat een kwestie van geld: een tweedehands fiets kost tussen de 50 en 100 dollar en dat is voor de meeste Liberianen heel veel geld. Maar het is ook een kwestie van mentaliteit. Als het om woon-werk verkeer gaat is praktisch iedereen met een gewone baan afhankelijk van een taxi of motorfiets. Want dat is het openbaar vervoer in Liberia. Taxichauffeurs proppen vijf en soms zelfs zes mensen in hun auto en een motor met twee of drie passagiers is ook heel normaal. Dat je ook met een fiets naar je werk kunt, is voor de gemiddelde Liberiaan onbestaanbaar. Hoe vaak we al niet voorgerekend hebben dat na een maand of tien de fiets is terugverdiend, en hoeveel tijdwinst je boekt met vijf of tien kilometer fietsen in plaats van twee uur stapvoets rijden in een volgepakte taxi: het gaat er niet in. 

  

Wel wordt er vaak ‘good excercise’ geroepen als je langs fietst, maar dat zegt ook wat over hoe velen het fietsen zien. Fietsen als vervoer wordt vaak beschouwd als iets voor arme mensen. Dat is overigens niet exclusief Liberiaans. Ik zal nooit vergeten hoe we met onze toen zes-jarige dochter een rondje Drenthe fietsten en op een morgen, toen de tent was ingepakt en we van de camping wegfietsten, een meisje aan haar vader vroeg ‘waarom fietsen die mensen’ de goede man antwoordde ‘omdat ze geen geld hebben om een auto te kopen’.

Wereldfietser voor de vrede en het milieu

Af en toe komt er een wereldfietser langs in Liberia. Ik heb er tot nu toe drie keer een gezien. De eerste keer leek het me een Nederlander of Duitser die volbepakt in de hete zon de kuilen in de weg probeerde te ontwijken. Ik zat in een auto, dus het was nog minder dan een vluchtige ontmoeting. Een maand of drie geleden deed de Nepalees Furtemba Sherpa Liberia op zijn ‘world tour for peace and environment protection’ Liberia aan. Sherpa is met een ongelooflijke missie bezig. Hij is in 2003 begonnen met fietsen en hij wil tot 2020 doorfietsen, waarna zijn teller op 150 landen moet staan. Klik hier voor zijn gedateerde website.

Furtemba Sherpa

Omdat een van onze beste vrienden hier Nepalezen zijn heb ik een middag in klein gezelschap bij hun thuis met Furtemba kunnen doorbrengen. Een pezige, kleine, vrij jonge vent, die heel geanimeerd vertelde over de vele avonturen die hij onderweg had meegemaakt. Gestolen fietsen (3x), beroofd (2x), maar vooral heel veel gastvrijheid in alle werelddelen. Ook in Liberia. Omdat hij een kleine camera in zijn helm heeft, kon hij ons een video laten zien van zijn tocht vanaf Greenville, aan de zuidoostkust van Liberia, noordwestwaarts naar Monrovia. Hij fietst over een 50 cm breed pad door de oerwoud. Op sommige stukken loopt een ‘villagechief’ voor hem uit, om de weg te wijzen. Hij moet een aantal rivieren over steken. Dat gaat soms moeizaam, zoals wij op de video kunnen zien, als het gammele bootje dat hem overzet dreigt te kapseizen. Sherpa heeft veel filmmateriaal op You Tube gezet, maar helaas zit deze er nog niet bij.

Hij torst plakboeken met zich mee met krantenknipsels en oorkonden van burgemeesters van New York tot Antwerpen. Van elk land dat hij doorkruist steekt hij een vlaggetje op zijn aanhangwagentje, zodat zijn eenmanskaravaan steeds kleuriger wordt. Thuis heeft hij een vrouw en twee kinderen; eens in de paar jaar vliegt hij naar Nepal om een paar weken bij hen te zijn, maar steevast keert hij naar zijn pedalen terug. In elk land blijkt een Nepalese gemeenschap te zijn die hem hartelijk ontvangt en te midden waarvan hij enkele dagen tot een week verblijft.

 

Afstanden (in zeemijlen) vanaf Monrovia

Verleden week kwamen we een fietsende Japanner in de buurt tegen. Hij had een land of zeventig achter de rug en wilde zo rond de honderd uitkomen. Hij stond langs de kant van de weg met wat jongens te praten en we voegden ons bij hen. Aan de overkant was de ambassade van Ivoorkust: daar zou hij de volgende dag een visum proberen te regelen. Het liep tegen zessen en het avondschemer kwam er aan. Even overwogen we ‘zullen we hem een bed aanbieden?’, maar het was niet nodig. Hij werd opgehaald door twee jongens en ging met hen een poort door naar hun ouderlijk huis.

Tien jaar geen oorlog in Liberia - maar vrede?

Deze week werd in Liberia herdacht dat er tien jaar vrede is, althans, zoals een collega van me terecht opmerkte ‘tien jaar geen oorlog’. Want dat is niet hetzelfde. Een land met veel corruptie, zwak bestuur en een VN-leger van 7500 man om agressie in toom te houden, kan moeilijk als een vreedzame samenleving worden bestempeld.

Deze opvatting wordt overigens breed gedeeld. In vele krantenartikelen en in praatprogramma’s op de radio klonken zorgen door over de situatie waarin het land verkeert en het zwakke, corrupte openbaar bestuur.

Daarbij werd veel verwezen naar de onlangs verschenen Global Corruption Barometer 2013 van Transparency International, waarin Liberia de twijfelachtige eer heeft om de laatste plaats in te nemen, oftewel het meest corrupte land ter wereld te zijn. Nu is de meetmethode die Transparency International hanteert niet volledig betrouwbaar, want het is gebaseerd op het oordeel van een groep respondenten uit het betreffende land. En dat oordeel is gebaseerd op eigen ervaring, maar ook op ‘van horen zeggen’ en wat er in de media over corruptie wordt gerapporteerd. Dat laatste gebeurt ontstellend veel in Liberia, maar ook duidelijk is dat veel beschuldigingen een (politiek) wapen zijn. Iedereen kan voor een handvol dollars ruimte in een krant kopen om iemand zwart te maken die hem dwars zit, zonder dat dit overigens zelden tot een vervolg leidt. Nu is het per definitie lastig om een objectieve maatstaf voor het meten van corruptie te ontwikkelen. Als het zou gaan om het aantal gevoerde rechtszaken, dan wel het aantal uitgesproken vonnissen, zou Liberia ongetwijfeld aan de andere kant van de ranglijst staan…

Een bekeuring of een telefoonkaart

Volgens de barometer van Transparency International bestaat de top drie in Liberia uit het parlement, justitie en politie. Respectievelijk 96%, 94% en 89% van de ondervraagden acht deze instellingen corrupt tot extreem corrupt.  Laat me duidelijk zijn: het is volstrekt duidelijk dat er ontzettend veel corruptie is in alle geledingen van de Liberiaanse maatschappij. Corruptie die voor een deel samenhangt met de grote armoede waarin 85% van de bevolking verkeert. Iedereen probeert een graantje mee te pikken, maar is tegelijkertijd ook slachtoffer. Zoals de –zeer slecht verdienende- politieagent, die vanwege de fout geparkeerde auto je laat kiezen uit een bekeuring of hem trakteren op een telefoonkaart van 15 dollar, terwijl hij de volgende dag 50 dollar moet schuiven om zijn kind ingeschreven te krijgen bij de Universiteit van Liberia.  

Ingang Universiteit van Liberia

Begrafenissen en geboortefeesten

In de discussies over tien jaar vrede werd dan ook, behalve de corruptie, het falende overheidsbeleid bekritiseerd ten aan zien van de armoedebestrijding. En dat is terecht, want zonder het een zal het ander niet lukken. Waarmee overigens niet gezegd is dat corruptie louter een armoedeprobleem is. Dat het parlement het hoogst scoort, terwijl de parlementariërs een zeer riant salaris hebben, is veelzeggend. Hetzelfde geldt voor de rechterlijke macht. Corruptie, heeft naast armoede,  ook een sociaal-culturele context: de mix van leider cultus, stamverbondenheid en cliëntalisme. Waarin het, ook in Liberia, normaal wordt gevonden dat een parlementariër in zijn of haar eigen kiesdistrict begrafenissen of geboortefeesten betaalt,  dan wel een TV koopt voor een school. Uiteraard in de veronderstelling bij de volgende verkiezingen weer op het pluche terecht te komen. Anno 2013 wordt deze context toch meer en meer op de hak genomen. Enerzijds omdat het in vele corruptiegevallen om platte zelfverrijking gaat –en dat heeft niets te maken met de vermeende, traditionele ‘neem-en-geef mechanismen. En anderzijds omdat er –gelukkig- ook parlementariërs zijn, die hun vak serieus nemen en begrijpen dat ze met wetten en beleid armoede structureel moeten aanpakken en voor wat betreft corruptiebestrijding een voorbeeldfunctie hebben te vervullen.

Kat in het nauw

De vele kritiek die op de hoofden van politici neerdaalt wordt uiteraard niet in dank aanvaard. Vice-president Joseph Boakai klaagde deze week in een gesprek met een vrouwengroep –en nu citeer ik de krant ‘The New Dawn’- over de vele ‘negatieve propaganda’ die in radioprogramma’s en kranten wordt uitgestort. ‘De enige boodschap die ik op de radio hoor is een negatieve en het enige wat ik in de kranten lees is kwaadsprekerij over wat de regering doet’. En hij vervolgt: ‘We genieten van tien jaar vrede en stabiliteit; we zien ontwikkeling, onze kinderen gaan naar school en ons land heeft waardering verworven van de internationale gemeenschap dankzij het zweet en onvermoeibaar pogen van deze regering’. Het is toch verbazingwekkend in welke wereld politieke leiders menen te verkeren, als hun enige blik op die wereld vanuit een zwaar geëscorteerde, geblindeerde en gepantserde auto wordt geworpen.

De president, Ellen Sirleaf-Johnson, tapte deze week uit een ander vaatje. Toen ze op bezoek kwam bij het Ministerie van Arbeid (!) en constateerde dat twee onderministers niet aanwezig waren, verordonneerde ze dat de twee een maand geen salaris zouden ontvangen. Wellicht waren ze aan het werk, of zaten ze in een café: dat wordt uit het krantenbericht, zoals vaak, niet duidelijk. Het lijkt een krachtdadig optreden, maar zal verder tot niets leiden. Het voorval laat in een notendop zien, hoe een kat in het nauw rare sprongen maakt.

Een verbond tussen voetbal en vrede?

Deze week was weer de week van George Weah. Ik heb al eerder geschreven over deze ex-voetballer, uitgeroepen tot de beste Afrikaanse voetballer van de 20^ste eeuw,  een nationale held in Liberia en de ‘standing bearer’ (oprichter) van de grootste oppositiepartij, de Congress for Democratic Change.

De week begon slecht voor hem. Vorige week zondag was het de laatste kans voor het nationale elftal om zich te plaatsen voor de beslissende kwalificatieronde voor het WK voetbal, dat volgend jaar in Brazilië wordt gehouden. Weah heeft zich na een aantal verloren wedstrijden gemeld bij de voetbalbond om als adviseur in de technische staf te worden opgenomen. En zo geschiedde. Voor de wedstrijd werden de verwachtingen in de pers fors omhoog geschroefd. George Weah zou het elftal wel aan het voetballen krijgen. Dus betrad hij in een trainingspak het veld van het uitverkochte Samuel Doe Stadium, onder luid gejuich van de supporters. Het mocht niet baten. Na een vlotte start, waarin het Liberiaanse elftal enkele kansen creëerde, kreeg Senegal wat makkelijk een penalty toegewezen, waarna de wedstrijd was beslist. De ‘lone stars’ zakten ver weg en de ‘lions’ van Senegal maakten nog een doelpunt, wat de definitieve genadeklap was.

Kaartlozen

Het bijwonen van een interland in Liberia is een tamelijk opwindende en riskante gebeurtenis. Rond het stadion lopen duizenden mensen die geen geld hebben om een kaartje te kunnen kopen. Ze loeren op een kans om massaal de controle te kunnen doorbreken of een hek over te klimmen. Oproerpolitie staat in het gelid en drijft met dreigende charges de  kaartlozen terug. Wij hadden een kaartje voor 10 dollar voor vak 18. Bij het vak aangekomen, stonden er enkele honderden mensen voor de trap omhoog te wachten tot het ijzeren hek weer open ging. Het was volstrekt onduidelijk wie er suppoost was, maar toen het hek open ging drongen we met zijn allen naar binnen, het getoonde kaartje werd onmiddellijk uit je hand gegrist, om vervolgens doorverkocht te kunnen worden. Mensen zonder kaartje klommen over het hek, waarbij de een door een agent werd terug gemept en de ander kon doorlopen. Tien minuten na het begin van de wedstrijd werd de kaartcontrole, of wat daar voor door moest gaan, opgeheven, zodat er alsnog vrij toegang was. Tijdens de wedstrijd is het een behoorlijk kabaal in het stadion. Niet dat er gezongen wordt of aanmoedigingen worden gescandeerd, nee, de supporters zijn vooral met elkaar bezig. Heftige discussies, vechtpartijen en gooien naar elkaar met flesjes zorgen voor een onrustige en soms dreigende sfeer. Als het begint te regenen proberen de toeschouwers die er voor kozen om dichter bij het veld, maar onoverdekt te zitten, alsnog een droge plek hogerop te veroveren, wat tot het nodige duw- en trekwerk leidt. Nadat Senegal 2-0 heeft gescoord wordt de wedstrijd voor 20 minuten stilgelegd, omdat vanuit een vak stenen en andere voorwerpen op het veld worden gegooid, met de grensrechter als eerste doelwit.

De Mobiele Eenheid houdt de wacht

George Weah Steals The Show

Later deze week was Weah opnieuw groot in het nieuws. Deze keer als de speciale ‘vredesambassadeur’ van president Johnson Sirleaf, die zo, volgens kritische partijgenoten van Weah,  haar politieke tegenstrever aan haar lijntje houdt. ‘George Weah Steals The Show’ kopte de National Chronicle op zijn voorpagina. De Heritage volgt met  ‘Weah Wants Equal Distribution of Wealth’. The Inquirer citeert Weah ‘Reconciliation, A Major Factor to Lasting Peace’. Weah heeft fors uitgepakt, dat moge duidelijk zijn. Op donderdag gaf hij een persconferentie, waar hij aankondigde zijn Ballon d’Or (de gouden bal die hij in 1995 van de FIFA ontving bij zijn uitverkiezing tot beste voetballer ter wereld van dat jaar) weg te zullen geven aan president Ellen Johnson Sirleaf, als bewijs van zijn wil om politieke tegenstellingen te overbruggen en duurzame vrede tot stand te brengen. Op het eerste gezicht een mooi symbolisch gebaar, want bij twee presidentsverkiezingen (2005 en 2011) heeft Johnson Sirleaf in felle campagnes Weah’s CDC verslagen (in 2005 hem ook persoonlijk). Maar Weah denkt met deze geste ongetwijfeld ook zijn kansen bij de volgende presidentsverkiezingen te vergroten, als de grote verzoener – en in de wetenschap dat Johnson Sirleaf niet voor een derde termijn mag opgaan.

Bron: FrontPage

Op vrijdag gaf Weah een lezing in het hoofdkwartier van de Liberiaanse Persvereniging over zijn werk als vredesambassadeur en de verbinding die hij met voetbal zoekt om duurzame vrede tot stand te brengen. Met deze lezing probeert hij zijn intellectuele imago wat op te poetsen, want daarmee is het slecht gesteld. De presidentverkiezingen van 2005 verloor hij van Johnson Sirleaf, omdat zijn gebrek aan enige opleiding en jonge leeftijd (39 jaar) hard werden uitgespeeld. Hij heeft inmiddels een universitaire opleiding achter de rug, zal in 2017 51 jaar zijn en zegt in interviews verstandige dingen. Om zijn politieke ervaring bij te spijkeren zal hij naar verwachting in 2014 een gooi doen naar een Senaatszetel.

Op zaterdag organiseerde Weah een ‘Peace and Reconciliation’ voetbalwedstrijd tussen een elftal van bekende Afrikaanse voetballers en een ‘Liberian All Star’ team. Vermaarde (oud) voetballers als Roger Miller, Austin Okocha, Patrick Mboma, Samuel Eto’o en Kolo Toure waren door Weah bereid gevonden om naar Liberia af te reizen. Na de wedstrijd was er een popconcert.

Weah hoopt op de verenigde kracht van voetbal en muziek. In de vele interviews die hij gaf, bleef hij het herhalen: ‘Ik kan de vrede in Liberia niet in mijn eentje brengen. Ondanks de grote politieke verschillen, moeten we begrijpen dat alleen met vrede welvaart en sociale gerechtigheid bereikt kan worden. Daarom moeten voetballers en muzikanten, als idolen van de jeugd, het voorbeeld geven’.

En dat alles in dezelfde week waar een andere voetballegende, Pele, de jeugd in zijn land Brazilië bezweert op te houden met de felle demonstraties tegen de geldverslindende voetbaltoernooien die Brazilië dit en volgend jaar organiseert. Het is een oude voetbalwijsheid: de bal is rond en kan alle kanten uit.  

        

Voetbal en politiek

Het in steen gebeiteld naambord laat er geen twijfel over bestaan: RESIDENCE OF Mr GEORGE OPPONG WEAH. Een groot huis aan het strand met een klein voetbaldveld in de achtertuin. Ik heb hem er nog nooit gezien. Hij schijnt enkele andere huizen te hebben, zowel in Liberia als elders. In en rond zijn huis zijn er altijd mensen en op het voetbalveldje worden regelmatig echte wedstrijden gespeeld. Dat wil zeggen: teams in een tenue en een fluitende scheidsrechter.  Ik woon er schuin tegenover. Reuze handig, want als ik iemand moet vertellen hoe mijn flat is te vinden is ‘opposite George Weah’s residence’ voldoende.

Peace Ambassador

George Weah, de voormalige Liberiaanse stervoetballer, blijft een fenomeen in Liberia. ‘Standing Bearer’ van de Congress for Democratic Change (CDC), de grootste oppositiepartij van het land, verslagen presidentskandidaat in 2005, korte tijd senator, onlangs benoemd tot Peace Ambassador door president Ellen Johnson Sirleaf en naar verluid volgend jaar kandidaat bij de senaatsverkiezingen als een opwarmer voor een tweede gooi  in 2017 naar het presidentschap. Is Cruyff in Nederland alleen in het nieuws als het om Ajax gaat –en dat lijkt gelukkig voorbij- , Weah is elke dag in het nieuws. Als zijn moeder overlijdt, wat een paar weken geleden gebeurde, staat het groot in de krant. Als een parlementslid een forse aanval op hem doet vanwege de combinatie van Peace Ambassador en CDC-man, pikken de kranten dat gretig op. 

King George, true son of the land

Maar ook op voetbalgebied laat hij zich horen. Als het slecht gaat met het nationale elftal, dat steevast in de kelder van het international voetbal verblijft, en er gaat weer eens een commissie aan het werk, is Weah nooit te beroerd een gevraagd dan wel ongevraagd advies te geven. Als er een nieuwe bondscoach wordt benoemd, zoals vorig jaar, steekt Weah niet onder stoelen of banken dat het een foute keus is. Weah is dan ook niet geliefd bij de  bonzen van de Liberiaanse bond. Toen hij enige tijd geleden bekend maakte wel aspiraties te hebben om voorzitter te worden, verschenen er op de officiële website van de bond artikelen die in duidelijke bewoordingen zijn capaciteiten om de bond te leiden in twijfel trokken. Om zijn verdienste als voetballer kan de bond natuurlijk niet heen. Op de website heeft hij een eigen pagina met als titel ‘Hail to the King, Hail to King George, true son of the Land’ met foto’s, zijn erelijst, een korte biografie van zijn voetbalcarrière (13 seizoenen bij Europese (top) clubs als AC Milan, PSG, Monaco en Chelsea) en een merkwaardig stukje tekst:

 ‘The performance of Weah has confused many, and most believe that he found himself on the unfortunate side as far as football developing countries are concern. If this theory is true, then one might ask why Jesus come from Nazareth? The Jews believed that nothing good come from Nazareth, yet Jesus came from there. George Weah doesn’t find himself on the unfortunate side, the fact remains that stars are never born in palaces. The Unfortunate thing should be a question that all Liberians must ask themselves: Will Liberia ever produce another George Weah?’

Erelijst GeorgeWeah Kampioen van Liberia 1987 Kampioen van Kameroen 1988 Kampioen van Frankrijk 1994 Franse beker 1991, 1993 en 1995 Franse League Cup winner 1995 Kampioen van Italië 1995 en 1999 English FA Cup 2000 Afrikaanse voetballer van het jaar 1989, 1994 en 1995 Europese voetballer van het jaar 1995 Wereld voetballer van het jaar 1995 Afrikaanse voetballer van de 20ste eeuw

Brazilië 2014

Vandaag (zondag 24 maart) zal Weah ongetwijfeld weer een ereplaats op de tribune hebben als Liberia tegen Uganda speelt om een plek te veroveren in de volgende Afrikaanse kwalificatieronde voor het WK 2014 in Brazilië. Ik weet nog niet of ik er heen ga. Vorig jaar zag ik het doelpuntloze Liberia-Angola. Tijdens de wedstrijd ontstond er vanaf buiten het stadium een run op de lage staantribune, er werd met stenen gegooid, mensen van de staantribune vluchtten naar de tribune waar ik zat, waardoor er een ketting-paniek reactie ontstond. En als je dan weet dat de uitgang zo smal is dat slechts één persoon tegelijk er door kan en dan ook nog met een draaihek…

Het huis van George Weah

Liberia is overigens vrij kansloos om die volgende ronde te halen. Het team staat laatste in groep J. Er zijn tien groepen. Alleen de nummers één komen in de volgende ronde. Hierin worden via een loting vijf koppels gevormd, die elk een thuis- en uitwedstrijd spelen. De vijf winnaars mogen afreizen naar Brazilië.

Kwalificatieweekend is het ook in Nederland. SuperSport zit in het TV-pakket dat ik met de buren deel. Tien sportzenders, waarvan er vijf vrijdag kwalificatiewedstrijden uitzonden, eerst Europese en daarna Zuid-Amerikaanse. Waaronder dus tot mijn verrassing Nederland-Estland. Kon ik eindelijk weer eens, weliswaar maar een half -en dan ook nog in dat lelijke oranjeshirt om nog maar te zwijgen van het stadion– Feyenoord zien spelen. Wat een fantastische ontwikkeling maakt de club door. En wat leuk om een Engelstalige commentator, met veel kennis van het Nederlandse voetbal, zo lovend over het vele talent van het contingent Feyenoorders te horen spreken. Het was de enige clubnaam die regelmatig in het verslag langskwam.

Henk Groot

Ik zie het er niet van komen dat een Nederlandse topvoetballer de politiek in gaat, zoals Weah in Liberia. De enige bekende voetballer die ik me kan herinneren is Henk Groot, die in de jaren ’60 zowel in Ajax als Feyenoord heeft gespeeld en 43 caps verzamelde. Vermaard om zijn sprongkracht en goed gemikte kopballen. Groot was bij de raadsverkiezingen in 1970 lijstduwer van Zaandijks Belang, een protestpartij tegen de samenvoeging van een aantal gemeenten tot Zaanstad. Tot zijn schrik werd hij met voorkeurstemmen gekozen, waarna hij het anderhalf jaar volhield als raadslid.

Henk Groot in een voor hem kenmerkende actie

Het is misschien maar beter ook, die scheiding tussen politiek en voetbal. Ik kan me nog goed een artikel herinneren uit mijn –helaas verdwenen- lijfblad De Feyenoordkrant voor de Kamerverkiezingen van 1998. De spelers werd gevraagd op welke partij ze zouden gaan stemmen. Onder de grootverdieners die de stembusgang konden opbrengen, was de VVD verreweg de populairste partij. Alleen trainer Beenhakker en de GKL (Grote Kale Leider), voorzitter Van der Herik, stemden op de PvdA van –toen- Wim Kok. Nee, dan vroeger, toen er nog voor een appel en een ei werd gevoetbald. Lezers van de vuistdikke biografie van clubicoon Coen Moulijn weten dat ze bij hem thuis het communistische dagblad De Waarheid lazen (ook al verdwenen). En Willem van Hanegem, dat andere icoon, had er als voetballer geen moeite mee zijn voorkeur voor Den Uyl kenbaar te maken.

De enige voetballer die het in Nederland tot premier had kunnen schoppen is Johan Cruyff. Vindt hij ongetwijfeld zelf. Maar dan had hij, net als George Weah, zijn eigen partij moeten oprichten. En daar is Cruijff –gelukkig- nooit aan begonnen.