Het virus werd het eerst als zodanig herkend in 1976 bij een
uitbraak in het stroomgebied van de Ebola-rivier in het toenmalige Zaïre, de
huidige Democratische Republiek Congo. Daarna zijn er uitbraken geweest in DR
Congo (1995), Congo Brazzaville (2005), DR Congo en Uganda (2007). In totaal
eisten deze uitbraken 1200 slachtoffers. Tot het in maart 2014 in het grensgebied van
Guinee en Liberia weer opdook met slachtoffers aan beide kanten. En nu is het
virus dus in verhevigde mate terug; naast Guinee en Liberia ook in het naburige Sierra Leone. Ebola heeft
inmiddels in korte tijd meer dan 700 doden veroorzaakt.
Bioterrorisme en ontbossing
Hoe is het mogelijk dat het virus na die lente-uitbraak weer
terug kwam? En waarom is er nog steeds geen medicijn tegen de Ebola ontwikkeld?
In 2010 kregen Amerikaanse wetenschappers toestemming om een door hen
ontwikkeld medicijn, waarmee succesvol op apen was geëxperimenteerd, toe te
passen op een kleine groep mensen. Daarbij waarschuwden ze niet te vroeg te
juichen: de ontwikkeling van het vaccin kon nog jaren duren, aldus de website scientas.nl.
Onlangs doken er opnieuw berichten op over de voortgang van de onderzoeken,
waarbij opnieuw de verwachtingen werden getemperd. Ontwikkeling van nieuwe medicijnen is ook een geldkwestie.
Omdat het virus alleen in het straatarme Afrika voorkwam, zal het onderzoek een
niet al te hoge prioriteit hebben gehad. Maar twee factoren brengen daar
verandering in. Allereerst is er de angst voor bioterrorisme:
verspreiding van het virus als wapen in handen van terroristen, waarbij dan al
snel naar groepen als de Boko Haram
wordt gewezen. Daarnaast kent de Global
Village zoveel mobiliteit dat een
virus moeilijk lokaal in bedwang is te houden. Het is dus ook in het belang van
de rijke landen om de Ebola met medicijnen te kunnen indammen.
Kan de verspreiding van het virus dan toch ook mensenwerk
zijn, anders dan besmetting? Vanuit wetenschappelijke milieuhoek wordt gewezen
op de relatie tussen klimaatverandering, ontbossing en verspreiding van het
virus. Zo constateert een rapport van de
Wildlife
Conservation Society (WCS) al in 2008 dat er een verband bestaat tussen de
ongebruikelijk hevige perioden van droogten en regenval en de uitbraak van
Ebola. Anderen
wijzen op de relatie tussen ontbossing, die op grote schaal in Midden-Afrika
plaatsvindt, waardoor mensen dieper in oerwouden komen en omgekeerd de habitat
van bijv. apen wordt verkleind waardoor er veel meer contact tussen mens en
dier ontstaat.
 |
| Ebola virus |
Zwak, corrupt en onmachtig bestuur
Ander
onderzoek naar de uitbraken van Ebola (in Uganda en Congo) wijst uit dat
het aantal besmettingen, het percentage doden en de duur van de uitbraak
samenhangt met het ‘sociale en politieke klimaat’. Hoe alerter, krachtiger en
tijdiger het overheidsoptreden is, des te minder schade richt het Ebola virus
aan.
En dus is het geen wonder dat in landen met een zwakke en
corrupte overheid, zoals Liberia, Guinee en Sierra Leone, het virus
voortwoekert. Naast het politieke en sociale klimaat, spelen ook cultuur en
religie een belangrijke rol. Talrijk zijn de berichten in de Liberiaanse kranten
dat gezondheidswerkers niet worden vertrouwd, dat zieken het ziekenhuis
proberen te ontvluchten, dat families patiënten verbergen enz. Enerzijds is dat
wantrouwen begrijpelijk: de Ebola kent immers meestal een dodelijke afloop en
de gezondheidszorg is van een slechte kwaliteit. Anderzijds kunnen mensen moeilijk
afscheid nemen van rituelen als de lijkwassing en het zelf begraven en is er
wantrouwen bij een deel van de bevolking tegen ‘westerse’ geneeskunde.
 |
| Straat in het centrum van een regenachtig Monrovia |
Diploma-uitreiking
De in het buitenland bijzonder populaire Liberiaanse president Ellen Johnson-Sirleaf
heeft de afgelopen week in twee toespraken forse taal gebezigd en een aantal
maatregelen afgekondigd om de Ebola aan te pakken. Scholen gaan dicht,
overheidspersoneel krijgt 30 dagen betaald verlof, er worden task forces gevormd, een nationaal plan van
aanpak is in de maak, markten en grensovergangen zijn gesloten, het wordt
verboden om, zoals gebruikelijk, 6 tot 8
mensen in een taxi te proppen en 1 augustus was het grote schoonmaakdag. Alle
publieke gebouwen, maar ook veel winkels, restaurants en kantoren waren dicht
om van binnen eens goed gereinigd te worden. Sommige maatregelen zijn nuttig,
zoals die van de taxi, het virus wordt namelijk alleen overgedragen door fysiek
contact met iemand die aan Ebola lijdt. De grote schoonmaak is echter vooral
symbolisch, want op stoelen, bureaus of toetsenborden
kan het virus niet gedijen, al kan het op
zich geen kwaad daar eens flink de bezem door te halen. Vooral door de
regeringsgebouwen dan, zo menen sommige critici. Een van hen is Benoni Urey, directeur en
grootaandeelhouder van LoneStar, de
grootste mobiele telefoonmaatschappij
van Liberia, kompaan van Charles
Taylor, rijkste man van Liberia volgens de Economist, opgezadeld met een reisverbod van de VN, prijkend op de
lange lijst van Liberianen die volgens de Waarheidscommissie dertig jaar lang
geen politieke functie mogen uitoefenen en…. presidentskandidaat in 2017 (in
Liberia is dit allemaal tegelijk mogelijk). In de laatste hoedanigheid heeft
hij de regering verweten geld te stoppen in de aanschaf van jeeps in plaats van
de Ebola aan te pakken en er slechts één
team van grafdelvers op na te houden. In de altijd kritische ‘FrontPage’ wordt de incompetente en
corrupte regering verweten jarenlang de gezondheidszorg verwaarloosd te hebben.
Ook de president krijgt er van langs. Ze zou in maart de eerste Ebola uitbraak
niet serieus hebben genomen. In die periode ging ze op reis te gaan naar
Koeweit, Europa en de Verenigde Staten om in dat laatste land de diploma-uitreiking van een kleinzoon bij te
wonen.
Gebedsdiensten
Maar het moet worden gezegd: dit zijn enkele kritische
geluiden in de verder overwegende
eensgezinde media. De meeste kranten roepen op tot het begraven van de
politieke en tribale tegenstellingen in de strijd tegen de Ebola, de veel beluisterde
radiozenders zenden uur na uur informatieve programma’s uit, en kerken houden gebedsdiensten om goddelijke interventies af te smeken. Staat immers in de bijbel
niet geschreven, aldus de initiatiefnemer, ene bisschop Winker van de Dominion Christian Fellowship Center,
‘dat God de regen kan stoppen, dan wel de pest kan zenden. Als de gelovigen nu
maar bidden, dan worden de zonden vergeven en het land weer gezond gemaakt.’
Was het maar zo simpel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten