Liberianen in Nederland
En dan blijkt dat Liberia ook in Nederland ‘leeft’. Ik had
hier al wat Liberianen ontmoet die tijdens de burgeroorlog in Nederland hebben
gewoond en teruggekeerd zijn. Sommigen hebben hun familie in Nederland achter
gelaten – en andere Liberianen zijn in Nederland gebleven. Er is een Liberian Association in Holland (LAH),
waarvan volgens hun website (www.liberiansinholland.com),
die op dit moment van schrijven niet actief is, zo’n 3000 Liberianen lid zijn.
Maar de relatie tussen Nederland en Liberia reikt tot ver vòòr de burgeroorlog
terug: tot begin 1600 toen Nederlandse handelaren zich aan de kust vestigden.
In de 18de en 19de eeuw groeide dat aantal gestaag, zodat
er een periode was dat –na Zuid-Afrika- Liberia de grootste Nederlandse gemeenschap in
Afrika had. Er waren zelfs staatsbezoeken over en weer. De langst –als een
vorst- regerende president van Liberia, William Tubman (1944-1971), ontwikkelde
zelfs hartelijke familiebanden met Soestdijk. Zoals bekend had Prins Bernhard,
naast een voorkeur voor snelle auto’s, vliegtuigen, smeergelden en maîtresses,
ook grote interesse in Afrika. Niet zozeer vanwege de mensen, maar het grote
wild dat er geschoten kon worden.
 |
| De familie Tubman op Soestdijk |
Aanrader
Deze wijsheid (uitgezonderd de laatste antimonarchistische oprisping) heb ik uit het onlangs verschenen boek ‘Liberia: van vrijheidsideaal naar verloren paradijs’ van Fred van de Kraaij. Een regelrechte aanrader voor iedereen die –mede door mijn blog- zich in Liberia is gaan interesseren.
Ontwikkelingseconoom Fred van der Kraaij vertrekt als enthousiaste
twintiger met zijn vrouw in de jaren zeventig van de vorige eeuw naar Liberia.
Hij gaat les geven aan de Universiteit van Liberia. Onder zijn studenten
bevinden zich latere ministers; een van zijn studenten ontpopt zich als een
gevreesde warlord. Een van zijn collega’s wordt zelfs president.
Tijdens zijn jarenlange verblijf in Liberia reist Van der
Kraaij naar alle uithoeken van het land, bezoekt er rubberplantages en
ijzermijnen en spreekt met managers en arbeiders. In de hoofdstad Monrovia
ontmoet hij politieke activisten, journalisten, ministers, ambtenaren en
academici die hem veel over het land vertellen.
Nu, bijna veertig jaren later blikt hij in zijn boek terug
op het land waarvan hij is gaan houden. In 2012 gaat hij terug en treft een
land aan dat bezig is op te krabbelen na twee gruwelijke burgeroorlogen die
naar schatting 250.000 mensen het leven kostten en een onbekend groot aantal
gewonden en getraumatiseerden tot gevolg hadden. Hoe kan een land dat als een
van de meest stabiele in Afrika gold zo afglijden naar chaos en anarchie?
Van de Kraaij is er in geslaagd om op compacte wijze, het
boek telt 140 blz., de geschiedenis van de laatste 30 jaar te beschrijven en
daarbij gedoseerd economische, politieke en historische context in te vlechten.
Alsmede zijn persoonlijke belevenissen in de 2de helft van de jaren ’70.
Hoe hij gaat lesgeven aan de Universiteit van Liberia aan 75 studenten die
gezamenlijk slechts over drie studieboeken uit de bibliotheek kunnen
beschikken. Boeken die bovendien gericht zijn op de Amerikaans economie,
lichtjaren verwijderd van de Liberiaanse realiteit. Hij besluit (schaarse)
Liberiaanse en Afrikaanse bronnen te raadplegen en schrijft een syllabus over
de specifieke kenmerken van de Liberiaanse economie. Het zou de
grondslag vormen voor zijn dissertatie over de economische geschiedenis van
Liberia die in 1983 verschijnt onder de titel ‘The open door policy of Liberia’. Van der Kraaij is ooggetuige van
de gebeurtenissen die de lange periode van ellende en burgeroorlog inluiden. In
1979 breekt het rijstoproer los:
President Tolbert wil de import van rijst, het volksvoedsel in Liberia, sterk inperken door radicale prijsverhogingen
aan te kondigen in de verwachting zo de binnenlandse rijstproductie te
stimuleren. Het leidt, voor het eerst in Liberia, tot massale demonstraties,
die eindigen in een bloedbad waarbij 400 doden en 1000 gewonden vallen. Het is
de opmaat tot de staatsgreep van april 1980. Een handjevol militairen maakt een
eind aan 140 jaar Americo-Liberiaanse overheersing, vermoordt president Tolbert, de meeste ministers en andere sleutelfiguren uit de Liberiaanse
elite. Voor het eerst zal een autochtone Liberiaan president worden: de
28-jarige sergeant Samuel Doe, de hoogste in rang van de 18 coupplegers. Van de
Kraaij maakt dat allemaal mee, met zijn zwangere vrouw en hun kind en
beschrijft op indringende wijze de benauwde eerste dagen van de staatsgreep. En
hoe ze er in slagen na een spannende rit per auto de grens met Ivoorkust te
bereiken, die ze na enige moeite zonder smeergeld te hoeven betalen, kunnen
oversteken.
Van de Kraaij geeft een goed inzicht in de politieke
verwikkelingen die sinds 1980 in het land plaatsvinden, waarvan hij veel
hoofdrolspelers persoonlijk heeft gekend. Het is een complex geheel van
persoonlijke belangen, bedreigingen en moorden, overlopen en onderduiken,
waarbij nauwelijks enige ideologische motieven een rol spelen. Zij het dat op
de achtergrond de geopolitieke strijd tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde
Staten om invloed in Afrika een rol speelt, waarbij de VS een oogje
dichtknijpen voor alle gruweldaden van Doe, omdat deze, meer dan de vermoorde president
Tolbert, naar de Amerikaanse pijpen danst.
'Liberia: van
vrijheidsideaal naar verloren paradijs’ eindigt met een beschouwing over de
actuele situatie. Van de Kraaij erkent de vooruitgang die onder president Sirleaf
is geboekt, wat vooral blijkt uit betere economische rapportcijfers: economische
groei, een stijging van het volume van de nationale begroting en een forse
kwijtschelding van de internationale schulden van het land. Tegelijkertijd
constateert hij dat de overgrote meerderheid van de Liberianen er beroerd
voorstaat: massale werkloosheid, slechte onderwijs- en gezondheidsvoorzieningen
enz. Hij vraagt zich terecht af wat er gaat gebeuren als de vredesmacht van de
VN over enkele jaren vertrekt en concludeert dat alleen nationale verzoening,
politieke stabiliteit en een economische ontwikkeling die sociale
rechtvaardigheid genereert de sombere titel van zijn boek teniet kan doen.
‘Liberia: van
vrijheidsideaal naar verloren paradijs’ is uitgegeven door het Afrikaans
Studie Centrum in Leiden. Prijs 10 euro (excl. verzendkosten). Te bestellen door een e-mail te sturen naar de uitgever: asc@leiden.nl.
Fred van der Kraaij heeft een informatieve, Engelstalige
website over Liberia. Zie www.liberiapastandpresent.org
en een blog: http://blog.liberiapastandpresent.org.
Zijn proefschrift over buitenlandse investeringen in Liberia
‘The Open Door Policy of Liberia. An
Economic History of Modern Liberia’ is te vinden op zijn website.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten