Op wie stemt God?

Verleden week schreef ik in mijn blog over de presidentsverkiezingen in Liberia dat de paringsdans was begonnen. George Weah met zijn oppositionele Coalition for Democratic Change scoorde in de eerste ronde 38,4% en de kandidaat van de regerende Unity Party en huidig vicepresident Joseph Boakai 28,8%. Op 7 november moet de tweede ronde een winnaar opleveren die voor zes jaar aan het roer zal staan van het land dat na Panama de meeste koopvaardijschepen onder haar goedkope vlag heeft varen.

Beiden hebben dus stemmen nodig van de afgevallen kandidaten. Een van hen is Prince Johnson die met zijn Movement for Democracy and Reconstruction 8,2% haalde. Hij is een beruchte warlord die tijdens de twee Liberiaanse burgeroologen tussen 1990 en 2003 veel misdaden heeft begaan. Sinds 2006 is hij senator en veiligheidshalve een reborn Christian. Hij behaalt zijn stemmen praktisch uitsluitend in ‘zijn’ provincie Nimba, waar hij 54% scoorde. Ik schreef dat Prince Johnson Boakai (UP) zou steunen, omdat tijdens haar twaalf jaar UP-bewind president Ellen Johnson-Sirleaf nooit enige moeite heeft gedaan Prince Johnson voor een gerecht te krijgen. In ruil voor zijn kiezers, verwacht hij van Boakai dezelfde lankmoedige houding.

Prince Johnson (links) en George Weah

Een opmerkelijke draai

Maar ik vergiste me. (Althans voor dit moment, want ik sluit niet uit dat het volgende week weer anders ligt.) Deze week (op 26 oktober) maakte Prince Johnson op een persconferentie bekend dat hij George Weah zal steunen.  Een opmerkelijke draai, want een week daarvoor had hij volgens de Daily Observer Weah nog uitgemaakt voor ‘someone who is unable to control his followers, and as such, any decision to elect him as President of Liberia will send the country back to war.’

Ander pittig citaat: `Mr. Weah (…) has gone to my county to shed my people’s blood and this is unacceptable and the people of Nimba and everyone will be informed not to ever vote for him`.

Johnson speelde ook in op de angst die veel Liberianen hebben, namelijk dat Weah een zwakke president zal zijn, en anderen de dienst zullen uitmaken, waar Weah ‘just as Charles Taylor’ geen grip op heeft. Subtiel wordt Weah dus met Taylor vergeleken.

Op bezoek bij de profeet

Wat is er gebeurd in de week tussen deze scheldpartij op Weah en de persconferentie waarin Johnson zijn steun betuigt aan Weah?

Afgelopen zondag 22 oktober waren beiden op bezoek bij de Nigeriaanse ‘profeet’ en multimiljonair T.B. Joshua in Lagos, Nigeria. Deze runt een kerk, The Synagogue, Church of All Nations, die zo’n 15.000 mensen kan bevatten en de grootste toeristische attractie van Nigeria is.

V.l.n.r.: George Weah, Prince Johnson en T.B. Joshua

Naast elkaar gezeten woonden Weah and Johnson een dienst bij van deze Facebook- en TV-dominee, die zeer invloedrijk is onder de tientallen miljoenen fundamentalistische christenen die Nigeria – en Afrika- bevolken. Nigeriaanse kerken schijnen een belangrijke rol gespeeld te hebben bij de wedergeboorte van Johnson van warlord tot christen. Nadat de troepen van Prince Johnson onder zijn aanvoering in 1990 toenmalig president Samuel Doe hadden vernederd en vermoord, werd Johnson gedwongen in Nigeria af te koelen wat hem blijkbaar tot de Here Jezus bracht.

Het kan niet anders of de stichtelijke woorden van de profeet hebben beide mannen tot elkaar gebracht. Het bericht op de Facebookpagina van Joshua van 22 oktober over hun kerkbezoek is 1322 keer gedeeld en 10 duizend keer geliked, waarvan er maar 38 vebluft waren. Uiteraard had het Facebook bericht ook vele commentaren van godsdienstwaanzinnigen, zoals ‘Happy to see African leaders waking up and acknowledging that prophet TB Joshua is the voice of God himself. And humble them self to seek for God’s opinion’.

Op wie stemt God?

Het probleem alleen is: wat is de opinie van God die via TB Joshua spreekt? Om het nog ingewikkelder, of komischer zo je wilt, te maken: ook Weah’s concurrent Joseph Boakai heeft zich tot de profeet gewend. Want zo schrijft de stem van God op zijn aardse Facebookpagina: ‘the other leading Presidential Candidate and current Vice President of Liberia, Joseph Boakai had also contacted him. ‘I am happy that our Vice President also sent an email that he would like to meet me. God’s opinion is what we should seek in our country. God is the Answer, the Final,’ Eigenlijk hoeven die ruim 2 miljoen Liberiaanse stemgerechtigden helemaal niet op 7 november naar het stemlokaal. Een stembiljet is genoeg, zij het dat God niet als kiezer staat geregistreerd.

De paringsdans is begonnen

De verkiezingsuitslag is inmiddels, zij het officieus, door de Liberiaanse kiesraad bekend gemaakt. En de winnaar is … George Weah met zijn Coalition for Democratic Change. Maar de vlag kan nog niet worden gehesen. Met zijn 38,4% heeft hij weliswaar een riante voorsprong op de kandidaat van de regerende Unity Party en huidig vice-president Joseph Boakai (28,8%), maar Weah heeft een absolute meerderheid nodig, die hij in de tweede ronde op 7 november moet zien te halen.

Infographic: FrontPage Africa

Nu de uitslag bekend is zijn er twee bewegingen gaande. Allereerst schieten de verliezers in de gebruikelijke rol door luid te verkondigen dat er massale fraude is gepleegd. De aftrap werd gegeven door Charles Brumskine (Liberty Party – 9,6%), een doorgaans bedachtzame advocaat, die de UP er van beschuldigde controle over de kiesraad te hebben en daardoor vele stemmen van de LP heeft weten te overhevelen naar de UP. Alexander Cummings (Alternative National Congress – 7%), de enige die een inhoudelijke campagne voerde, sprak in een persbericht van een inefficiënt, incompetent en ‘rigged’ verkiezingsproces. Beiden kondigden aan met bewijzen te komen om vervolgens een officiële klacht in te dienen. Wat dat inhoudt kon ik deze week zien in het nationale voetbalstadion, waar in de zalen alle resultaten van de stembureaus uit Montserrado, de provincie waarin de hoofdstad Monrovia ligt, werden verzameld. Vertegenwoordigers van de Liberty Party speurden hevig naar fouten in de processen-verbaal van de stembureaus. Als er ook maar één foutje was gemaakt door de overwerkte stembureau leden, die vaak 20 uur achtereen in touw waren, werd dat enorm opgeblazen, hertelling geëist en naar de pers gelopen.

5 uur in de rij

Er valt overigens zeer veel aan te merken op het verkiezingsgebeuren. De registratie van kiezers, die maanden geleden plaatsvond, is niet vlekkeloos verlopen. Namen zijn verkeerd gespeld, fotocamera’s werkten niet, kiezerslijsten bleken niet volledig te zijn. Er waren te weinig stemlokalen, zodat mensen soms 5 uur in de rij stonden. Die rij was soms zo lang dat er tot 12 uur ’s nachts gestemd werd.  Stemmen werden  in het donker met behulp van zaklantaarns geteld. Al deze onvolkomenheden gebeuren in een onderontwikkeld land met een zwak bestuursapparaat, een nauwelijks functionerend elektriciteitsnet en een zeer groot aantal mensen dat analfabeet is. Maar dat is iets anders dan georganiseerde fraude, waarbij je zeker in ieder van pakweg 1000 van de 5390 stembureaus met 100 stemmen moet rommelen wil je een uitslag daadwerkelijk kunnen beïnvloeden.

Wie doet het met wie?

Een tweede dynamiek die de gemoederen bezig houdt is ‘wie doet het met wie’. Zoals te verwachten barstten de speculaties over welke afgevallen kandidaat wie gaat steunen in alle hevigheid los. In de kranten verschijnen berichten, met foto, dat Boakai allervriendelijkst de mannen die veel stemmen in te brengen hebben, probeert te paaien. Zoals de al hierboven genoemde veteraan Charles Brumskine, die voor de derde keer werd verslagen, en voormalig Coca-Cola topman Alexander Cummings. Ook Weah probeert beiden binnen te hengelen. Immers, Brumskine viel de UP fors aan op de verkiezingsfraude. En Cummings heeft zich tijdens zijn campagne zo hard gemaakt voor ‘change’ dat hij moeilijk vice-president Boakai kan steunen. Om deze mannen wordt dus door beide overgebleven kandidaten heen gedraaid al waren het bakvissen op een scholierenbal.

Prince Johnson

Burgeroorlogsmisdaden

Prince Johnson (Movement for Democracy and Reconstruction – 8,2%) is geen bakvis. Hij is een beruchte warlord die vele burgeroorlogsmisdaden heeft begaan en op de lijst van te vervolgen mensen staat. Sinds 2006 is hij senator en veiligheidshalve een reborn Christian. Hij behaalt zijn stemmen praktisch uitsluitend in ‘zijn’ provincie Nimba, waar hij 54% scoorde. Hij wordt gezien als de ‘bevrijder’ van Nimba ten tijde van het militaire regime van Samuel Doe (1980-1990), die hij eigenhandig vermoordde, en had een eigen leger tijdens de twee burgeroorlogen (1990-2003). Zoals vaker in deze kringen transformeerde hij van vriend tot vijand van Charles Taylor. Dat werd deze week weer opgerakeld door de running mate van Weah, Jewel Howard-Taylor, de ex-vrouw van Charles Taylor. De New Democrat meldde vrijdag 20 oktober onder de vette kop ‘Revenge Mission’ dat Jewel, mocht het koppel Weah/Taylor worden gekozen, er alles aan zal doen om Prince Johnson, net als haar ex, achter de tralies te krijgen. Oog om oog, tand om tand, zo staat immers in de bijbel geschreven, het enige boek dat de overgrote meerderheid in Liberia kent, of meent te kennen.

Prince Johnson zal dus wel Boakai (UP) steunen. Ook omdat tijdens haar twaalf jaar UP-bewind president Ellen Johnson-Sirleaf nooit enige moeite heeft gedaan Prince Johnson voor een gerecht te krijgen. In ruil voor zijn kiezers, verwacht hij van Boakai dezelfde lankmoedige houding.

Foto links: Jewel en Charles Taylor, first lady en president

Generatiewisseling

Opvallend is overigens dat Johnson-Sirleaf Boakai, de man die 12 jaar in haar schaduw stond, niet steunt. In een geruchtmakend interview in de FrontPage Africa merkte zij op dat het tijd is voor een generatiewisseling. Daarmee serveerde zij (78 jaar) in ieder geval Boakai (72 jaar) en Brumskine (66 jaar) af. Volgens een ingewijde heeft zij hiervoor een goede reden, die zeer typerend is voor het politieke bedrijf in Liberia. ‘Bij de presidentsverkiezingen in 2011, toen de CDC  weigerde in de 2de ronde de strijd aan te gaan met Johnson-Sirleaf, was dat niet vanwege de door hen zo luid beklaagde fraude, maar omdat zij een forse som geld aan Weah schonk. En de belofte om hem in 2017 te steunen. Als Weah wordt gekozen, komt zijn Senaatszetel vrij. Weah en Johnson-Sirleaf zullen dan de inmiddels haar tot de CDC bekeerde zoon steunen in de verkiezingsstrijd om die zetel.’

Ondanks het feit dat het straatarme Liberia, overigens rijk aan natuurlijke hulpbronnen, een door-en-door corrupt bestuur heeft, is de verwachting dat zo’n 70% van de ruim 2,1 miljoen geregistreerde kiezers op 7 november opnieuw urenlang in de rij zullen gaan staan om hun stem uit te brengen, vol verwachting op een beter leven.

De uitslagen druppelen binnen

De verkiezingen in Liberia zitten er op. Althans de eerste ronde voor wat de president betreft. De eerste uitslagen zijn gisteren bekend gemaakt, nadat ongeveer 25-30% van de stemmen is geteld. Voetballegende George Weah gaat fors op kop met 40%, maar het ziet er niet naar uit dat hij de benodigde 50%+1 zal halen. En dan is er een tweede ronde nodig die begin november wordt gehouden tussen Weah en de huidige vicepresident Joseph Boakai, die op 31% staat. Daarover kan geen misverstand bestaan. De nummer drie staat daar ver achter: dat wordt Alexander Cummings  (6,7% - ANC) of Charles Brumskine (9,3% - LP).

De strijd om de 73 parlementszetels wordt wel in één ronde beslecht.

Forse rijen ’s morgens vroeg

De stemlokalen gingen dinsdag 10 oktober om 8 uur open. Ik observeerde samen met een provinciale parlementsvoorzitter uit Nigeria zo’n 15 stembureaus in Monrovia. Om half 6 ’s morgens meldden we ons bij de Wroto Town God of Mercy School, waar toch zeker al zo’n 200 mensen in de rij stonden te wachten. Later hoorden we dat overal in het land kiezers al uren van tevoren zich meldden bij de stemlokalen, bang als ze waren anders niet aan beurt te komen. De hele dag door zouden we forse rijen zien, vanwege het simpele feit dat er 6 of 8 stembureaus in één school zijn. Per stembureau zijn er maximaal 500 kiezers geregistreerd. Maar omdat er geen duidelijke bewegwijzering is, moest iedereen op zoek naar het juiste schoollokaal, wat in de meeste gevallen chaotisch verliep.

Stemmen is een serieuze zaak

In de stemlokalen zelf heersten veelal orde en rust, aangezien de kiezers druppelsgewijs werden binnengelaten. Daar ontmoetten zij de waakzame blikken van zo’n 10 party-agents en een enkele lokale of internationale waarnemer. Die party-agents zitten er de hele dag om alles in de gaten te houden namens hun partij of (onafhankelijke) kandidaat. In ongeveer 3000 van de ruim 5000 stemlokalen zit de hele dag een neutrale waarnemer van een van de twee Liberiaanse burgergroepen die in hierin zijn gespecialiseerd. En dan zijn er nog de internationale waarnemers, die van stembureau naar stembureau gaan. Naast NDI waren dat waarnemers van de Europese Unie, de Afrikaanse Unie, ECOWAS (een samenwerkingsverband van West-Afrikaanse landen en het Carter Centre.

Het stemmen is voor Liberianen een serieuze zaak. Velen staan uren in de rij in een felle zon, maar hebben dat ervoor over. Voor een belangrijk deel wordt dat ingegeven door hoop. Hoop op goed onderwijs, elektriciteit, schoon water, een dokter. En op voortzetting van de vrede, want de verschrikkingen van de burgeroorlog zijn nog niet vergeten.

Als je dat afzet tegen wat ‘de politiek’  de laatste 12 jaar heeft ‘geleverd’ is die hoop bewonderenswaardig. Of wellicht naïef? Of is het een teken van een groeiend bewustzijn dat politici zich meer een meer moeten verantwoorden omdat, ook langzamerhand in Liberia, sociale media en actieve burgergroepen hen in de gaten houden?

Verrassend was dat praktische alle stembureaus bemenst werden door veelal goed getrainde jongeren. Het opzoeken van de naam in de kiezerslijst, het controleren van de foto op de kiezerskaart, het stempelen en uitreiken van de twee stembiljetten, het inkten van de duim voor dat de biljetten in de twee stembussen worden gegooid: bij al deze stappen was een behulpzaam stembureau lid aanwezig.

Zaklantaarns

Om 6 uur gingen de stembussen dicht. Wie in de rij stond, mocht uiteraard nog stemmen. Daarna werden de stembussen geleegd en begon het tellen, dat met allerlei complexe procedures is ingesnoerd om elke beschuldiging van fraude uit te sluiten. Uiteraard weer onder het wakend oog van agenten en waarnemers. De duisternis valt altijd vroeg in, zo rond halfzeven. Omdat verreweg in de meeste scholen geen elektriciteit is, werden zaklantaarns aangeknipt. Zo ook in het stembureau dat ik had uitgekozen. Daar stond geen rij, dus het tellen kon snel beginnen. Helaas klopte het aantal biljetten in de stembus niet met het aantal dat erin zou moeten zitten (ik zal de lezer de details van het ingewikkelde tellen der stemmen besparen), dus moest er opnieuw worden geteld. Daarna moesten de biljetten per kandidaat worden gegroepeerd en omdat het twee verkiezingen betrof, gold voor de tweede stembus dezelfde procedure. Kort en goed: om twee uur ’s nachts was alles geteld, geregistreerd en weer verzegeld.   

De uitslagen worden geprojecteerd en voorgelezen

1700 keer hardop voorlezen 

Televisie is er niet in Liberia. Buitengekomen, stond er een groepje mensen samen naar het Liberia Broadcast System, de staatsradio, te luisteren die af en toe de uitslag van een stembureau wist te melden. De stemmen van elk stembureau worden eerst per provincie op één plek verzameld.  Daar worden ze per stembureau hardop voorgelezen. Opnieuw zijn hier waarnemers en agenten bij aanwezig. De uitslag wordt publiekelijk vastgesteld en doorgegeven aan het nationale hoofdkwartier van de kiesraad. In Montserrado, de provincie met de hoofdstad Monrovia, zijn zo’n 1700 stembureaus. Dus 1700 keer moet deze procedure van hardop voorlezen en definitief vaststellen worden doorlopen. Dat gebeurt in drie zalen van het nationale voetbalstadion en neemt vier tot vijf dagen in beslag. Ik ben daar voor een deel bij aanwezig in dit Walhalla van de verkiezingsresultaten.

Die uitslagen druppelen nu dus binnen en elke dag geeft de kiesraad op zijn website een update van de tussenstand: het Progressive Tally Report. De definitieve uitslag wordt eind volgende week verwacht.

Vreedzaam geschoten beren

De Liberiaanse politieke partijen liggen bijna uitgeput tegen de touwen. In een laatste krachtsinspanning is er deze week nog alles uit de kast gehaald om de kiezers a.s. dinsdag mee te krijgen. Duizenden supporters van het Alternative National Congress, de Unity Party, de Coalition for Democratic Change en de Liberty Party trokken gescheiden door de straten van Monrovia of  verzamelden zich rond het eigen hoofdkwartier. Ik bezocht gisteren de bijeenkomst van de regerende Unity Party waar zeker zo’n 8.000 mensen bijeen waren om te dansen, te eten, te drinken en ook wel om naar wat sprekers te luisteren, al leek dat laatste toch de minst interessante bezigheid. Begrijpelijk, want er wordt weinig origineels te berde gebracht.

In haar persbericht liep de UP zelfverzekerd op de zaken vooruit ‘The UP is going to climax its campaign with a massive "Pre-Victory and Thanksgiving Program" on Saturday, October 7, 2017 at the National Headquarters in Congo Town. The event will be characterized by celebratory performances from Liberian secular and gospel artists; short words of exhortation and prayer to be offered by Christian and Muslim clerics; and of course speeches, the most significant being the Campaign Closing Address by the UP Standard Bearer H.E Joseph Nyuma Boakai.’

Hoewel er geen beren in Liberia rondlopen, worden de huiden al volop verkocht voor ze geschoten zijn. De Standard Bearer (lange tijd dacht ik dat deze term iets met beren te maken had…) is de man die 12 jaar een weinigzeggende vicepresident was onder partijgenoot Ellen Johnson Sirleaf: Joseph Boakai. Hij is bovendien al in de 70. Dat neemt niet weg dat er op zijn partijtjes altijd veel jonge meiden in een T-shirt met zijn beeltenis rondlopen. Zeker nadat president Sirleaf heeft aangekondigd dat het tijd wordt voor een generatiewisseling – en zij weigert haar steun voor hem uit te spreken- heeft de UP  meer geld uitgetrokken om Uncle Joe, zoals hij vaak liefkozend wordt genoemd, een jeugdig image te geven.

De UP had eigenlijk een parade willen houden door het centrum van Monrovia, maar dat werd verboden, omdat het ANC hetzelfde wilde doen. En aangezien zij eerder hun aanvraag op het bureau van de kiesraad dumpten, kregen zij de toestemming. Dat was even slikken voor de UP, die als regerende partij er van verdacht wordt alles naar hun hand te kunnen zetten, maar dat werd nu toch gelogenstraft.

Dat maakte het des te bijzonderder wat er buiten het festivalterrein gebeurde. Passerende ANC-aanhangers, die terugkwamen van hun partijbijeenkomst in het centrum, werden toegejuicht en samen maakten de partisans menig vreugdedansje.

Laten we hopen dat dit een voorbode is van wat op ieders lippen ligt bestorven: ‘we want peaceful elections’.

Links UP aanhangers en rechts supporters van het ANC

 

Jullie stemmen met een potlood!

Hoewel Liberia maar een klein land is aan de westkust van Afrika met ruim 4 miljoen inwoners, trekken de komende parlements- en presidentsverkiezingen toch internationale aandacht. Dat heeft verschillende redenen. De Verenigde Naties heeft veel peacekeepers vanaf 2004 tot 2015 in het land gestationeerd. Geruime tijd was het de grootste vredesmissie ter wereld. De VN heeft ook veel geld gestoken in ontwikkelingsprojecten, evenals de VS, de EU en de Scandinavische landen. De beide burgeroorlogen tussen 1990 en 2003, die het land praktisch geruïneerd hebben, zijn nog aanwezig in de hoofden en harten van veel Liberianen, en de sporen zijn nog dagelijks zichtbaar in verwoeste gebouwen, slechte wegen en uiterst gebrekkige nutsvoorzieningen. De warlord/ex-president Charles Taylor is in Den Haag door het Sierra Leone tribunaal veroordeeld tot 50 jaar cel, die hij in Engeland uitzit. Ellen Johnson Sirleaf, president vanaf 2006, is het eerste, direct gekozen, vrouwelijk staatshoofd van Afrika, die opgevolgd zal worden door hoogstwaarschijnlijk een man. Een van de kanshebbers is oud-wereldvoetballer George Weah, zijn running mate is de ex van Charles Taylor. De vrede wordt alom als fragiel beschouwd. Afrika heeft een ruime ervaring met turbulent verlopende verkiezingen. En dan is er nog de wereldpolitiek. Liberia ligt weliswaar in Sub-Sahara Afrika, maar de eerste bootvluchtelingen uit Liberia zijn al gesignaleerd aan de Middellandse Zeekust, de fundamentalistische Islam rukt op in het noordelijke deel van Sub-Sahara en China roert zich stevig in Liberia.

Waarnemersmissies

Dit alles bij elkaar leidt ertoe dat in het Amerikaanse Congres, in de Veiligheidsraad van de VN en in allerlei internationale media aandacht is voor deze verkiezingen, waarvan iedereen hoopt dat ze vreedzaam zullen verlopen. Maar dat niet alleen. Ze moeten ook politici opleveren die de interne vrede weten te bewaren, de corruptie uitroeien en de massa van de Liberianen beter onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting bieden. Want daarin heeft de regering Johnson-Sirleaf twaalf jaar lang hopeloos gefaald.

Naast de internationale verkiezingswaarnemersmissie van NDI waar ik deel van uit maak, zijn er ook waarnemersmissies van de Europese Unie, de Amerikaanse ambassade, de Afrikaanse Unie, ECOWAS (een samenwerkingsverband van West-Afrikaanse landen) en het Carter Center. Zij hebben Long Term Observers, zoals ik, die een paar maanden in het land zijn om alle voorbereidingen van de nationale kiesraad, de politieke partijen, de kandidaten, media en burgergroepen te volgen. Daarnaast sturen zij op de verkiezingsdag (10 oktober) bij elkaar een paar honderd Short Term Observers het land in die in stembureaus de gang van zaken observeren. Verder zijn er twee coalities van Liberiaanse burgergroepen die samen zo’n 3000 lokale waarnemers hebben.

Een kandidaat wijst op het stembiljet waar zijn naam staat, zodat
dorpsbewoners weten  waar ze een kruisje moeten zetten

Partij-agenten

Tenslotte zullen talrijke ‘partij-agenten’ de stemlokalen bevolken, want iedere kandidaat wil er zeker van zijn dat er niet met de uitslag wordt gesjoemeld. Voor zover hij of zij dat kan betalen, want die agenten doen het niet voor niets. De grote partijen die meedingen naar het presidentschap zullen in ieder stemlokaal aanwezig zijn. De grootste oppositiepartij, de Coalition for Democratic Change van George Weah, heeft al verklaard de overwinning te zullen uitroepen op de avond van de verkiezingen, als al hun partij-agenten met een telefoontje naar het partijkantoor de uitslag van hun stembureau hebben doorgebeld. Een typisch staaltje van politieke powerplay, waar andere partijen en de nationale kiesraad tegen hebben geprotesteerd. Het is de retoriek van de zelfverzekerdheid te zullen winnen, en als dat niet gebeurt, van fraude te spreken. Wat dat betreft ging Donald Trump hen voor, die voor de verkiezingen zei de uitslag te zullen accepteren ‘if I win’.

Vrouw kijkt op de lijst van stembureauleden om te weten of ze geselecteerd is.

Aanbevelingen

Die internationale waarnemersmissies geven ook verklaringen uit over hun bevindingen. Sommigen doen dat al voor de verkiezingen op grond van de observaties van hun Long Term Observers, zoals NDI en het Carter Center. In zo’n verklaring worden allerlei aanbevelingen gedaan aan de kiesraad, de politieke partijen, de media, de politie en andere stekhouders die ertoe moeten leiden dat de verkiezingen vrij, eerlijk en geloofwaardig verlopen. Zoals zero tolerance voor geweld, het tijdig trainen van stembureau leden en, waar het de media betreft, een duidelijk, herkenbaar onderscheid tussen redactionele artikelen en door de partijen betaalde mooie verhalen.

Na de tweede ronde van de presidentsverkiezingen, die er zeker zal komen, worden definitieve verklaringen door de waarnemersmissies uitgegeven. Daarin zullen de bevindingen over het verloop van de campagne en de verkiezingsdag zelf aan de orde komen, alsmede wederom aanbevelingen hoe de volgende keer de zaken nog beter aangepakt kunnen worden. Dit mag allemaal nogal belerend overkomen, maar bedacht moet worden dat een land als Liberia zichzelf heeft gecommitteerd via eigen wetgeving en internationale verdragen aan een democratisch verkiezingsproces. De waarnemers zijn er dan ook op uitnodiging van de Liberiaanse regering om op deze wijze hieraan bij te dragen. Natuurlijk kan niet ontkend worden dat Liberia, dat sterk afhankelijk is van internationale hulp, weinig ruimte heeft om waarnemersmissies te weigeren. Maar mijn ervaring na talloze gesprekken met kandidaten, parlementsleden, stembureauvoorzitters, journalisten, ambtenaren van de kiesraad en ‘gewone’ Liberianen is dat die internationale betrokkenheid enorm wordt gewaardeerd.

Jullie stemmen met een potlood!

Bovendien snijdt het mes aan twee kanten. Sinds een aantal jaren moet een kiezer zich in Nederland legitimeren, en is het stemmen bij volmacht beperkt tot twee volmacht stemmen. Dit komt omdat Eerste- en Tweede Kamerleden die waarnemer waren, zoals ik, in de schizofrene situatie kwamen als waarnemer iets te moeten bepleiten, zoals identificatieplicht, wat in eigen land ontbrak. Dat leidde tot verandering van de kieswet in Nederland. 

Zo zal ik niet licht vergeten dat ik als leider van de waarnemersmissie van de Raad van Europa om de tafel zat met de toenmalige president van Armenië, Robert Kotsjarian, en met hem waarborgen besprak om fraude bij het tellen van de stemmen te voorkomen. ‘Platvoet’, zei hij, ‘jij komt toch uit Nederland? Daar kan bij het tellen ieder kruisje uitgegomd worden en achter een andere naam worden gezet. Jullie stemmen met een potlood!‘