De Liberiaanse rekenkamer maakt een bescheiden begin met het onderzoek naar besteding van Ebola-gelden

Deze week is dan eindelijk het rapport verschenen waar velen in Liberia naar hebben uitgekeken. De General Auditing Commission (GAC), de Algemene Rekenkamer van Liberia, heeft in een 96 blz. tellend rapport uitgezocht waar de overheidsgelden door de National Ebola Task Force (NETF), na de uitbraak van Ebola in augustus 2014,  aan zijn uitgegeven. De NETF was door de regering in het leven geroepen om  het Ebola-virus gecoördineerd vanuit de Liberaanse overheid aan te pakken. In een dergelijke situatie wordt al snel beweerd dat het vooral strijkstokken en diepe zakken zijn, waar dat geld terecht komt, dus de roep om verantwoording was luid en duidelijk, ook van de zijde van het parlement.

Met dit rapport, dat hier te downloaden is, is een goede eerste, maar ook bescheiden stap gezet. Want er wordt slechts een zeer beperkt deel van de geldstroom onderzocht, nl. het geld dat door de NETF  werd uitgegeven.  En dan nog alleen van de eerste drie maanden: augustus – oktober 2014. Terwijl de grote (vooral internationale) geld- en goederenstromen daarna op gang kwamen en hun weg vonden via allerlei andere kanalen dan de NETF.

Illustratie: Front Page Africa

Uit het rapport blijkt dat er $19,6 miljoen is binnengekomen in de drie maanden, waarvan er $14 miljoen is uitgegeven. In een bijlage worden de donoren genoemd: veelal ministeries, maar ook particulieren en enkele (ook werknemers van) bedrijven. Internationale donoren ontbreken.

De uitgaven worden minutieus onderzocht en beschreven of ze gedekt zijn door contracten, rekeningen  en/of bonnetjes. Bovendien zijn ambtenaren van de rekenkamer op stap gegaan om met eigen ogen te zien of de aangeschafte goederen, zoals auto’s en generatoren, ook bestaan. Daarnaast worden man en paard genoemd als er iets niet klopt. Zo bevat het rapport een lange tabel (nr 6, blz. 21-23) met 68 namen van ambtenaren van de immigratiedienst die allemaal geld hebben ontvangen, zonder duidelijk is waarvoor. Een aantal van hen bleek ook niet te traceren, wat voor Front Page Africa aanleiding was om van ‘Ghosts Immigration Officers’ te spreken. De dode zielen van Gogol zijn overal.

$30.050 voor een persconferentie

Volgens de rekenkamer is zo’n $1,5 miljoen van de uitgaven (ruim 10%) niet verantwoord door gebrek aan ‘allowance distribution records and other supporting documents, unreported fuel balances, fuel purchases without evidence of distribution, unverified fixed assets and negative

confirmation by third party among others’. Uit het rapport blijkt dat 10.800 gallons aan benzine zijn verdwenen (half miljoen dollar), zeven aangeschafte generatoren ($1000) onvindbaar waren, drie auto’s (ongetwijfeld 4-wheel-drives) zonder Ebola-noodzaak door het ministerie van Binnenlandse Zaken waren aangeschaft, een groot bedrag aan kostenvergoedingen aan ambtenaren was uitbetaald enz. Het Ministerie van Defensie scoorde  van alle onderzochte overheidsinstanties het slechtst. Maar liefst $672.617,56 was uitgegeven zonder dat enige verantwoording kon worden gegeven waar aan.

Veel aandacht is uitgegaan, ook in de pers, naar de $30.050 die het Britse PR-Bureau BTP advisers heeft ontvangen. Dit bureau heeft blijkens  zijn website –en google-zoek-resultaten- nogal wat Afrikaanse opdrachten en connecties.  In het rapport schrijft de rekenkamer dat niet te achterhalen is welke dienst is geleverd, behalve dan de rekeningen die er door het PR-Bureau zijn ingediend, waarvan er een in de bijlagen is opgenomen. ‘International Communications Support’ is de geleverde dienst volgens BTP.  Front Page Africa schrijft dat daarvoor tenminste één persconferentie is georganiseerd.

In Monrovia wordt weer aan feestvieren gedacht.

De laatste bijlage in het rapport laat een methode zien die (ook) in Liberia wordt gebruikt om wat geld bij elkaar te sprokkelen. Het Montserrado County Health Team heeft blijkbaar een vals bonnetje voor het drukken van 256 geplastificeerde identiteitskaarten overlegd aan de rekenkamer. Het bedrijf dat ze geleverd zou moeten hebben, Excellent Graphic World Inc., schrijft in de brief nooit die kaarten te hebben gedrukt. De imaginaire kosten bedroegen 230.400 Liberties (zoals de Liberiaanse dollar wordt genoemd) oftewel bijna 3000 Amerikaanse dollars.

Karel Doorman

Het rapport is, zoals gezegd, een bescheiden eerste stap. Het geld dat wel verantwoord werd uitgegeven is  vooral besteed aan zaken als benzine, dagvergoedingen, catering, kantoorspullen en materialen voor het begraven van slachtoffers. Het is niet besteed aan activiteiten om de Ebola te bestrijden; een taak waarop de Liberiaanse overheid totaal niet berekend was, zoals later ook door de president van Liberia is erkend. De vraag of dat  geld ook doelmatig en efficiënt is besteed,  wordt helaas niet door het rapport van de rekenkamer beantwoord. Dat is wellicht op dit moment wat te veel gevraagd. Maar het is te hopen dat er een onderzoek komt naar de besteding van alle Ebola-gelieerde hulpgelden- en goederen. Ongetwijfeld zal een deel daarvan in verkeerde handen gevallen zijn. Maar er kan van geleerd worden hoe de overheid op een integere wijze zijn taken kan vervullen. Niet alleen in tijden van een unieke crisis, maar ook in ‘gewone’ tijden, die voor een land als Liberia al zwaar genoeg zijn om het hoofd te kunnen bieden. 

De Karel Doorman in de haven van Monrovia

En niet alleen Liberia kan er van leren. Het geldt ook voor de internationale donoren en hulporganisaties waar veel mis kan gaan. Zo las ik gisteren nog een opiniestuk in de Volkskrant van een Nederlander die in Sierra Leone werkzaam is (tropenarts Jacob van der Ende). Een groot deel van de trots door de Karel Doorman geleverde hulpgoederen zouden nog opgeslagen liggen in pakhuizen, omdat blijkbaar niemand zich heeft afgevraagd hoe deze goederen zó handzaam aan te leveren, dat ze snel gedistribueerd kunnen worden.