De laatste ronde: wordt het Weah of Boakai?

Dinsdag 26 december is de tweede ronde van de presidentsverkiezingen in Liberia. Als Long Term Observer (LTO) ben ik vanaf eind juli, met enkele weken onderbreking in november, in Liberia.

Zoals ik in mijn eerdere blogs heb beschreven, werden de resultaten van de eerste ronde, die op 10 oktober plaats vond, hevig betwist door de verliezende partijen. Twee weken geleden verwierp de Hoge Raad de eis voor een re-run en stelde de Kiesraad de datum voor die tweede ronde vast.

De beide kandidaten voor het presidentschap, George Weah van de Coalition for Democratic Change (CDC) en Joseph Boakai (UP) van de Unity Party, hebben deze week op eigen wijze campagne gevoerd. Boakai koos ervoor om in de media flink uit te pakken tegen Weah, terwijl zijn partijactivisten, naar eigen zeggen, in dorpen van deur tot deur zijn gegaan om stemmen te winnen. Dat is hard nodig, want hij staat bijna 10% achter op Weah. George Weah heeft in razende vaart nog een aantal provincies bezocht om in massameetings zijn boodschap over te brengen: na 12 jaar Unity Party is het tijd voor ‘change’. Verder reden er CDC-geluidswagens rond, met harde muziek en moeilijk verstaanbare boodschappen. Voor een smakelijk menu van de vele politieke oprispingen deze week klik hier.

Infographic FrontPage Africa

De afgelopen week heb ik met mijn LTO-collega uit Benin een viertal provincies bezocht om ‘de temperatuur te meten’. Wij spraken met regionale partijbonzen van beide partijen, journalisten en provinciale chefs van de Kiesraad. Hoewel de gekozen datum, een dag na kerstmis, op veel onbegrip stuit, lijken de meeste Liberianen wel blij te zijn dat de nieuwe president nu eindelijk wordt gekozen en er daarmee een eind komt aan het gehakketak. Weah lijkt de beste papieren te hebben voor de overwinning, al zal geen Boakai-aanhanger dat toegeven. Zij zijn ervan overtuigd dat de meeste Liberianen willen voorkomen dat Weah het wordt, omdat zij hem simpelweg de verstandelijke capaciteiten ontzeggen die het presidentschap zou vereisen. De Kiesraad heeft deze week nog eens alle stembureauleden getraind, om de fouten van 10 oktober te voorkomen, zoals verkeerd ingevulde uitslagformulieren, onzorgvuldige kiezeridentificatie en een chaotische bewegwijzering van stembureau’s. Dinsdag zullen we zien hoe dat allemaal uitpakt.

Om nog in het kort de context van de verkiezingen te schetsen, volgt hieronder een artikel dat ik heb geschreven voor het VredesMagazine.

Internationale aandacht

Hoewel Liberia maar een klein land is aan de westkust van Afrika met ruim 4 miljoen inwoners, trokken de presidentsverkiezingen van 10 oktober veel internationale aandacht. Dat heeft verschillende redenen. De Verenigde Naties heeft veel peacekeepers vanaf 2004 tot 2015 in het land gestationeerd. Geruime tijd was het de grootste vredesmissie ter wereld. De VN stak – en steekt-  veel geld in ontwikkelingsprojecten, evenals de VS, de EU en de Scandinavische landen. Twee burgeroorlogen ruïneerden tussen 1990 en 2003 het land en  zijn nog aanwezig in de hoofden en harten van veel Liberianen.  Volgens Afrika-kenner Stephen Ellis overtrof ‘het Liberiaanse conflict alle andere oorlogen in zijn vorm en karakter, in intensiteit, in verdorvenheid, in wreedheid, in barbarij en in horror.'

Warlord Charles Taylor , begin jaren '90

De sporen zijn nog dagelijks zichtbaar in verwoeste gebouwen, slechte wegen en uiterst gebrekkige nutsvoorzieningen. Warlord/ex-president Charles Taylor is in Den Haag door het Sierra Leone tribunaal veroordeeld tot 50 jaar cel, die hij in Engeland uitzit. De Ebola epidemie die het land in 2014/2015 in zijn greep had, was maandenlang wereldnieuws.

Tenslotte de internationale context. Afrika heeft een ruime ervaring met turbulent verlopende verkiezingen, zoals Kenia dit jaar laat zien. Liberia ligt weliswaar in Sub-Sahara Afrika, maar de eerste bootvluchtelingen uit Liberia zijn al gesignaleerd aan de Middellandse Zee, de fundamentalistische Islam rukt op in het noordelijke deel van Sub-Sahara en China roert zich ook stevig in Liberia.

President Ellen Johnson Sirleaf

Na de burgeroorlog werd in 2006 Ellen Johnson Sirleaf, het eerste, direct gekozen, vrouwelijk staatshoofd van Afrika. Zij trof niet alleen een verwoest land aan, maar ook een getraumatiseerde bevolking, die was moe gebeukt door de twee burgeroorlogen. Dankzij haar netwerk in de financiële wereld, ze werkte als econoom voor de World Bank, de Citibank, de Equator Bank en de UNDP, slaagde ze erin tussen 206 en 2010 de multilaterale schuldlast van bijna 5 miljard dollar praktisch kwijtgescholden te krijgen. Een andere, alom gewaardeerde verdienste is dat Liberia gedurende de 12 jaar van haar regering een vreedzame tijd heeft gekend. In 2011 kreeg ze, samen met landgenote Leymah Gbowee, de Nobelprijs voor de Vrede vanwege ‘hun niet-gewelddadige strijd voor de veiligheid van vrouwen en voor de rechten van vrouwen om volledige  deel te nemen aan de vredesopbouw’.

Corruptie en nepotisme

In de 12 jaar van haar bewind heeft Johnson-Sirleaf in toenemende mate kritiek gekregen op haar binnenlandse beleid. In haar jaarlijkse ‘troonredes’ sloeg ze forse taal uit over de noodzaak om de corruptie aan te pakken. Echter, jaar in jaar uit laat de ranglijst van Transparency International zien dat de corruptie in de publieke sector als steeds groter wordt ervaren. Zij heeft drie van haar zonen op hoge posities benoemd van respectievelijk de staatsbank, de nationale oliemaatschappij en de binnenlandse veiligheidsdienst. Verontwaardigd wees ze de kritiek op dit nepotisme van de hand. ‘Ik kan mijn zonen vertrouwen’ was haar antwoord. Vol onbegrip gaf ze een nieuwe definitie aan nepotisme: ‘dat is een familielid een positie geven die daar niet de kwalificaties, integriteit of competentie voor heeft‘.

Ellen Johnson Sirleaf komt in 1985 onder internationale druk uit de
gevangenis. Ze was gearresteerd vanwege beledigende kritiek op de
toenmalige president Samuel Doe die met een militaire coup aan de
macht was gekomen.

Wat haar door velen kwalijk wordt genomen, is dat ze het uitvoerig gedocumenteerde rapport van de door haar zelf ingestelde ‘waarheidsvindingcommissie’, over de gruwelijkheden van de burgeroorlogen, in een stoffige bureaulade heeft doen belanden. Het 470 blz. tellende rapport is nooit fatsoenlijk besproken en de meeste aanbevelingen zijn in de wind geslagen. De reden? Haar naam prijkt, naast die van vele anderen, op een lijst van personen die 30 jaar lang geen publieke functie zouden mogen bekleden vanwege hun rol in de aanloop naar of tijdens de burgeroorlogen.

Het negeren van corruptie, nepotisme en het in de weg staan van een nationale aanpak om de wonden van de burgeroorlogen te helen, zijn niet de daden die je van een winnares van de Nobelprijs voor de Vrede verwacht. Dat vond ook haar Nobelprijs mede-winnares Leymah Gbowee, die zwaar teleurgesteld afstand van haar nam: ‘Wat is er veranderd? (…) De kloof tussen rijk en arm groeit. Je bent of rijk of straatarm, er is geen middenklasse’.

Gebrek aan perspectief op sociale vooruitgang

Wat haar populariteit in eigen land definitief de das om heeft gedaan is het gebrek aan perspectief op sociale vooruitgang voor het overgrote deel van de Liberianen. Liberia voert steevast de verkeerde lijstjes aan. Stationair, door de jaren heen. Zoals de lijst van landen met het hoogste percentage kinderen dat niet naar school gaat. Of verkeert in de onderste regionen. Het staat op de 177^ste plaats van de 188 landen in de Human Development Index, die drie basisvoorwaarden voor ontwikkeling waardeert: gezondheid, onderwijs en levensomstandigheden. Het gemiddelde inkomen van een Liberiaan is 900 USD per jaar, waarmee het op de 178^ste plaats staan van de 181 landen waarvan dit cijfer bekend is. De werkloosheid wordt geschat op 85%.

WestPoint

Dit zijn veelzeggende, maar ook kille cijfers. Wie door het land reist, ziet een aaneenrijging van straatarme dorpen, temidden van onafzienbare tropische regenwouden. De hoofdstad Monrovia en de grotere provinciehoofdsteden worden gedomineerd door straathandel, waar ‘small, small’ aan elkaar wordt verkocht. Negentig procent van de Liberianen woont in krotten of schamele hutjes. WestPoint in Monrovia, waar 75,000 mensen op elkaar gepakt in de meest erbarmelijke omstandigheden wonen, heeft de twijfelachtige eer nummer 4 te staan op de lijst van de 20 ‘worst slums’ van Afrika. In 2006 was er geen elektriciteitsnet, en dat is er in 99% van het land nog steeds niet.

De grondstoffen (hout, palmolie, rubber, ijzer, diamanten) worden door buitenlandse bedrijven op grond van jarenlange concessies het land uitgevoerd. Er is geen sprake van een door de overheid gestimuleerde economische ontwikkeling die waarde toevoegt aan deze grondstoffen door het in eigen land te verwerken tot halffabricaat of eindproduct.

Uitgekeken op Johnson Sirleaf

Liberia kent een vrije, maar bescheiden, gedrukte pers en vooral talloze radiostations, waar al deze zaken voortdurend aan de orde komen. En waar Johnson-Sirleaf en haar Unity Party (UP) voor verantwoordelijk wordt gesteld.

Begrijpelijk wijst zij er steevast erop dat Liberia van ver komt. De burgeroorlogen wierpen het land ver terug. De ebolacrisis stortte het land in 2013 in een geheel nieuwe, en tot dan toe, onbekende crisis. Maar dat verklaart onvoldoende waarom veel van haar beloften nog steeds toekomstmuziek zijn. Van enige zelfkritiek is geen sprake. Noch van een serieuze analyse waarom de ontwikkeling in Liberia stokt, ondanks de natuurlijke rijkdommen en de vele honderden miljoenen die er jaarlijks (720 miljoen dollar in het laatste fiscale jaar) aan ontwikkelingshulp het land binnenkomt (tegen een staatsbegroting van rond de 600 miljoen dollar). Door velen wordt de enorme corruptie als belangrijkste obstakel voor ontwikkeling beschouwd, hand in hand met slecht bestuur, want dat zijn twee kanten van dezelfde medaille.

George Weah spreekt in Nimba, 21 december 2017

Liberia is na 12 jaar uitgekeken op Johnson-Sirleaf. De UP vertoonde arrogante trekjes, een kwaal van menig regeringspartij die lang aan de macht is. Het hoeft geen betoog dat met de verkiezingen in zicht de oppositiepartijen ‘Change’ muntten als belangrijkste slogan. De Coalition for Democratic Change (CDC) onder aanvoering van oud-wereldvoetballer George Weah is de grootste oppositiepartij. In de eerste ronde, op 10 oktober, behaalde Weah 38,4% van de stemmen, op ruime afstand gevolgd door de kandidaat van de regerende UP, de huidig vice-president Joseph Boakai (28,8%).

Ellen Johnson Sirleaf en Joe Boakai

Geen steun voor Boakai

Johnson-Sirleaf steunde, heel opmerkelijk, niet de 72-jarige Boakai. Zij pleitte voor een generatiewisseling van politieker leiders. Boakai nam afstand van het beleid waar hij 12 jaar medeverantwoordelijk voor was en suggereerde zelfs dat hij, eenmaal gekozen, een onderzoek zou starten naar vermeende corruptie-activiteiten van Johnson-Sirleaf tijdens haar presidentschap. Na de verkiezingen vormden vier verliezende partijen, waaronder de UP, een bondje en verkondigden luid dat er sprake was van grootschalige, georganiseerde fraude, waar president Ellen Johnson-Sirleaf en de door haar benoemde Kiesraad de hand in zou hebben. De verliezers benutten inmiddels de mogelijkheden die de wet biedt om bezwaar aan te tekenen. Hoor, wederhoor en hoger beroep bij de Hoge Raad kan tot weken vertraging leiden, waardoor de grondwettelijke termijn van de benoeming van de nieuwe president, de 3de maandag in januari, in gevaar kan komen.

De CDC stelt zich nog keurig op, maar aangezien die vooral veel jongeren uit de sloppenwijken aanspreekt, is het spelen met vuur wat de verliezers doen. Het is te hopen dat de winnaars en verliezers volhouden wat ze tot nu toe steeds zeggen: de zaak wordt vreedzaam met legale middelen uitgevochten en de Hoge Raad heeft het laatste woord.

Het VredesMagazine informeert over oorlog en vrede, over machtspolitiek en veiligheidsbeleid, maar ook over alternatieven voor geweld en het opbouwen van een vredescultuur. VredesMagazine analyseert, stemt tot nadenken en schudt mensen wakker. VredesMagazine komt vier keer per jaar uit. Een abonnement kost 10 euro per jaar. Alle nummers zijn ook online.