De begroting als sociaal instrument

Het was een drukke, maar leuke en zinvolle week die geheel in het teken stond van Gender Responsive Budgeting. Wat zegt u? Gender Responsive Budgeting (GRB) is een met name in ontwikkelingslanden (maar niet alleen daar) steeds meer toegepaste instrument om er voor te zorgen dat de begroting van het land zo is ingericht dat de effecten voor kwetsbare groepen duidelijk zijn. (Meer willen weten?)

Deze week organiseerde NDI een policy seminar over GRB. En aangezien het organiseren van die seminars een van mijn belangrijkste taken is, was het een drukke, maar gelukkig ook leuke en zinvolle week. De bedoeling van zo’n seminar is om parlementariërs over belangrijke onderwerpen te laten discussiëren met de regering en groepen uit de samenleving. Om op die manier hun rol als volksvertegenwoordiger, wetgever en controleur van de regering beter te kunnen vervullen.

Het seminar werd gecombineerd met de installatie van de Women Caucus, het overleg van vrouwelijke parlementariërs: welgeteld veertien van de 103 representatives and senators. Deze mooie combinatie van twee events was voor de president van Liberia, Ellen Johnson-Sirleaf, reden genoeg om op het seminar als key-note speaker op te treden. Het was voor het eerst dat de president aanwezig was bij een NDI-activiteit.

Maar dat hebben we wel geweten... Omdat het volgens Liberiaanse politieke etiquette ongepast is te beginnen als de president nog niet aanwezig is, startten we veel te laat. De president moest namelijk door een demonstratie van partijgenoten heen, die haar het partijlidmaatschap wilden ontnemen, omdat ze drie zonen in hoge functies heeft benoemd bij resp. de nationale bank, de nationale oliemaatschappij en de veiligheidsdienst. Het woord nepotisme is hier de laatste tijd veel gebezigd.

Hand op de bijbel

Het seminar werd gehouden in de joint chamber van House en Senate, de grootste zaal van het parlementsgebouw. En dat was maar goed ook, want er waren zo’n 150 mensen. De binnenkomst van de president ging gepaard met trompetgeschal en gejuich.

Nadat de Women Caucus was geïnstalleerd, met hun hand op de bijbel, kon het seminar beginnen. De president, een makkelijk spreekster, hield een aardig verhaal en verdedigde, zoals te verwachten, het GRB-gehalte van de begroting.

De meeste overige sprekers maakten daar min of meer gehakt van.

Jacinta Muteshi

We hadden een Kenyaanse expert uitgenodigd, Jacinta Muteshi, die een briljante inleiding hield over nut en noodzaak van GRB. We hadden het symposium als motto ‘Gender Responsive Budgeting: A Social Challenge’ meegegeven – en dat was helemaal raak. Om haar verhaal heel kort samen te vatten. De staatsbegroting is het belangrijkste politieke instrument waar het parlement over beschikt. Als de begroting goed is samengesteld, geeft het een analyse van de situatie van het land, waarbij ‘de bevolking’ niet als één geheel wordt benaderd maar in groepen (mannen, vrouwen, jongens en meisjes) en verder gedifferentieerd naar maatschappelijke positie, opleidingsniveau etc. Vervolgens wordt er beleid geformuleerd om de positie van de kwetsbare groepen te verbeteren en dat moet dan in programma’s en projecten vertaald terug te vinden zijn in de begroting, met concrete doelstellingen (bijv. het aantal kinderen dat niet naar school gaat wordt dit jaar met 100.000 verminderd). Ze gaf boeiende voorbeelden dat iedere overheidsactiviteit gender-aspecten heeft. Zoals uit haar eigen land Kenia, dat de komende vijf jaar prioriteit geeft aan de aanleg van autosnelwegen. Voor wie zijn die bestemd? -  zo vroeg ze zich af. Niet voor al die miljoenen mensen die in dorpen wonen, waar meestal de vrouwen het land bewerken, en de producten over slechte wegen naar verder gelegen markten moeten brengen.

De begroting van Liberia voldoet in het geheel niet aan die GRB-eisen. En dan gaat het niet alleen om de begrotingstechniek, maar juist en vooral om het gebrek aan gerichtheid op het oplossen van sociale noden.

Dat was het thema van een andere spreker, senator Coleman, een arts van huis uit. Hij verweet de regering laksheid en het negeren van internationale verdragen. Hij gaf prangende voorbeelden van het tekort schieten van de begroting om de hoge kindersterfte aan te pakken of vaccinatieprogramma’s te financieren volstrekt onvoldoende. In de zaal, waar veel vrouwen(organisaties) en studenten aanwezig waren, werd instemmend op de kritische noten gereageerd.

 Warme woorden

Omdat zo’n seminar alleen de start kan zijn van het agenderen van GRB hadden we Jacinta Muteshi gevraagd om niet alleen voor haar inleiding op dat seminar vanuit Kenia te komen overvliegen. In de dagen daarna gaf ze in totaal vier workshop aan leden –en hun staf- van afzonderlijk Huis en Senaat, aan beleidsambtenaren van ministeries en aan vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties. Daar bleek een grote behoefte te bestaan aan meer praktische kennis van de manier waarop GRB ingevoerd kan worden. Want gelukkig zijn er veel Liberianen die de enorme armoede willen bestrijden.

Al naar gelang de doelgroep paste ze haar programma aan. Met als vast onderdeel een samenvatting van de begroting, opgesteld door het Ministerie van Financiën, waaruit overduidelijk bleek dat er nog een lange weg is te gaan eer de begroting GRB-proof is. De wil is er bij de regering  –op papier- overigens wel. In het ‘Gender Policy Paper’ van een paar jaar geleden worden er warme woorden aan GRB gewijd. Met het seminar is er hopelijk nu een stap vooruit gezet. Maar vele stappen zullen nog moeten volgen om van Liberia een land te maken dat zijn hulpbronnen benut om armoe en sociale achterstelling uit te bannen.