984 kandidaten op jacht naar 73 zetels

Behalve presidentsverkiezingen vinden er in Liberia op 10 oktober ook parlementsverkiezingen plaats. Kort lesje staatsinrichting. Liberia, gesticht door slaven die om uiteenlopende redenen mochten/moesten terugkeren naar het continent van hun voorouders en op de Afrikaanse westkust belandden, is gemodelleerd naar de staat van hun Amerikaanse meesters en onderdrukkers. Een presidentieel systeem met een Huis van Afgevaardigden en een Senaat. Er zijn 73 representatives die het Huis bevolken en de Senaat telt 30 leden. Elk van de 15 provincies kiest twee senatoren, of het nu het dichtbevolkte Montserrado is (1,5 miljoen inwoners), waarin de hoofdstad Monrovia ligt, of Grand Kru met ca. 58.000 inwoners. Onze indirect gekozen Eerste Kamer is daarbij vergeleken nog een parel van representatieve democratie. De senatoren zitten maar liefst 9 jaar, waarbij iedere Senaatsverkiezing, één senator per provincie wordt gekozen. Er vinden dus 2 keer in 9 jaar ‘halve’ Senaatsverkiezingen plaats. In 2014 voor het laatst, in 2019 vindt de volgende plaats. Op 10 oktober worden de 73 reps in één ronde gekozen. Het land is opgedeeld in 73 kiesdistricten, alle met ongeveer evenveel kiesgerechtigden: wie de meeste stemmen haalt, mag zich honorable noemen en zes jaar hun zetel bezet houden. 

 984 kandidaten voor 73 zetels

Er hebben zich 984 kandidaten gemeld voor deze 73 zetels, de meesten op naam  van een partij. Maar ook negentig onafhankelijke kandidaten doen een gooi naar het (te) goed betaalde Kamerlidmaatschap. Het Alternative National Congress (ANC), dat voor het eerst meedoet aan nationale verkiezingen, heeft in 69 districten een kandidaat gesteld, gevolgd door de Liberty Party (LP) met 68 kandidaten. De grootste oppositiepartij Coalition for Democratic Change (CDC) doet het met 67 kandidaten, Unity Peoples Party (UPP) met 62 en de regerende Unity Party  stelt in 56 kiesdistricten een kandidaat. Daarnaast is er nog een aantal kleinere partijen dat een gok waagt. In totaal doen er 25 partijen aan de verkiezingen mee. In de kieswet is opgenomen dat de partijen de inspanningsverplichting hebben om ten minste 30% van de kandidaten vrouw of man te laten zijn. Dat is niet gelukt. Slechts 16% van de kandidaten is… een vrouw. Tot zover de cijfers.

 Jongste kandidaat voor de oudste partij

Achter deze cijfers gaan kandidaten met ambities, hooggespannen verwachtingen, idealen en meestal goede bedoelingen schuil. Ik sprak de afgelopen weken met een stuk of tien kandidaten. Het is de bedoeling dat mijn team tot de verkiezingen in ieder geval met één kandidaat uit elk van de 37 districten die wij bestrijken, spreekt. Van grote en kleinere partijen, mannen en vrouwen, kandidaten uit de provinciehoofdsteden en uit dorpen in de bush. Het eerste wat opvalt is dat iedereen vol goede moed is. Iedere kandidaat die ik spreek is actief geweest in zijn of haar regio. Heeft boeken voor scholen aangeschaft, hulpmiddelen aan klinieken geschonken, of een machine voor de verwerking van cassave geschonken aan een dorp. Praktisch alle zittende parlementariërs doen ook mee. In een enkel district krijgen we te horen dat hij of zij goed werk heeft verricht, regelmatig uit Monrovia is teruggekeerd en enkele concrete zaken (een brug, een school, een kliniek)  heeft geregeld. Het aantal tegenkandidaten is dan doorgaans niet groot. Maar als het zittende Kamerlid er een potje van heeft gemaakt, en dat is volgens de meesten die wij spreken vaak het geval, kan het aantal tegenkandidaten wel oplopen tot zo’n 25.

Het zijn leuke gesprekken. Met de jongste kandidaat van het land, 25 jaar oud, die uitgerekend kandidaat staat voor de oudste partij, de True Whig Party (TWP), die tot 1980 Liberia als een éénpartijstaat regeerde. De TWP stelt nog in 30 districten een kandidaat, maar die worden overal als kansloos beschouwd. Toch is hij vol goede moed als wij hem in zijn donkere, vervallen en stroomloos partijkantoor spreken. Hij heeft immers een eigen NGO die veel voor jongeren uit zijn district heeft gedaan. In schril contrast hiermee staat de vrouwelijke kandidaat die wij in een uitstekend geoutilleerd kantoor ontmoeten. De computer in aanslag, en formulieren bij de hand waarop de namen en contactgegevens van iedere kiezer staan genoteerd die haar campagnemedewerkers, meest jonge vrouwen, hebben gesproken, zodat ze vlak voor de verkiezingen nog eens benaderd kunnen worden. Zij is een onafhankelijke kandidaat, wil niet in een partijhokje geduwd kunnen worden.

 Vurig verlangde ontwikkeling

Alle kandidaten benadrukken dat ze hopen op vreedzame verkiezingen. Ze zijn vooral bezig om zichzelf te promoten door van dorp naar dorp en van deur tot deur te gaan. Een programma hebben de meesten (nog) niet. Maar programma’s spelen nauwelijks een rol in de verkiezingen. Het zijn de persoonlijke contacten, de familie- en stamverbanden en de gefinancierde goede doelen die een rol spelen. Dat is de traditie van politiek bedrijven; een traditie die ervoor zorgt dat de kandidaten met het meeste geld goed scoren, de tribale kaart spelen wordt beloond en loyaliteit op oneigenlijke gronden wordt afgedwongen.

Maar, zo meen ik te kunnen zien, er is een kentering gaande. Er zijn partijen die het opwarmen van een stammenstrijd verwerpen. Er zijn kandidaten die benadrukken dat het niet de taak is van een volksvertegenwoordiger om kiezers met de spreekwoordelijke kralen en kettingen te lijmen, maar om hun werk in het parlement naar behoren te doen, dat wil zeggen de door iedereen zo vurig verlangde ontwikkeling (goed onderwijs, gezondheidszorg, werk, elektriciteit, hygiënische woonomstandigheden) in gang te zetten. En er zijn steeds meer kiezers die op bijeenkomsten vragen dat politici zich verantwoorden voor hun daden en hun bereidheid testen om hun salarissen te verlagen. Want Liberia mag dan wel een van de armste landen er wereld zijn, de parlementariërs behoren tot de best betaalden ter wereld.

De strijd om het presidentschap is losgebarsten

Deze week is de strijd om het presidentschap van Liberia losgebarsten. Er hebben zich twintig kandidaten gemeld, maar de meeste media en analisten gaan ervan uit dat er zes kanshebbers zijn om de tweede ronde te halen. Want dat een kandidaat in de eerste ronde al meer dan 50% haalt, wordt uitgesloten geacht.

Die zes kandidaten zijn: vice-president Joseph Boakai, die voor de Unity Party (UP) het stokje van de huidige president Ellen Johnson-Sirleaf na 12 jaar probeert over te nemen. Zijn grootste uitdager is oud-voetballer George Weah, leider van de oppositionele Coalition for Democratic Change (CDC). Benoni Urey van de vorig jaar door hem opgerichte All Liberian Party (ALP), en naar verluid een van de rijkste mannen van Liberia, heeft zich ook in de strijd geworpen. Oudgediende Charles Brumskine van de Liberty Party (LP) is ook weer van de partij, evenals in 2005 en 2011. Verrassende nieuwkomer is Alexander Cummings, een voormalige CocaCola-bons, van het Alternative National Congress (ANC), een afsplitsing van de CDC. En de zesde kanshebber is Joseph Mills Jones, voormalig directeur van de Liberiaans staatsbank, die ook al een partij heeft opgericht: MOVEE, dat staat voor Movement of Economic Empowerment.

Alexander Cummings (ANC)

Eén vrouwelijk kandidaat

Deze zes heren moeten voor 10 oktober proberen de Liberianen ervan te overtuigen juist op één van hen te stemmen.  Dat gebeurt met het plakken van talloze affiches en het houden van rally’s waarbij de kandidaat, omstuwd door honderden opgetrommelde supporters (met T-shirt en petje), dorpen en steden bezoekt, handen schudt en een kort praatje houdt. Verder wordt er veel radiozendtijd aan hen besteed en staan de kranten, die overigens kleine oplagen hebben (zo rond de vier- tot vijfduizend), er vol van. De afgelopen week is er voor het eerst een debat gehouden, wat blijkens de opgetogen reacties  nooit eerder is voorgekomen.

Eigenlijk zijn er twee debatten gehouden, zij het dat de eerste een valse start was. Vorige week zondag waren alle kandidaten uitgenodigd voor een debat in Ganta, de hoofdstad van de provincie Nimba, ver weg van Monrovia. Veel presidentskandidaten waren aanwezig, maar de Grote Zes hadden zich eendrachtig afgemeld. Het debat ging echter wel door, en volgens krantenverslagen hadden de kansloze kandidaten goede, inhoudelijke verhalen. Onder hen was ook de enige vrouw, Macdella Cooper, een goede bekende, die opkomt voor jongeren en vrouwen. Zij is de favoriete kandidaat van de voor mij onbekende, en tamelijk bizar overkomende website en tijdschrift IsraelDefense.

Macdella Cooper

George Weah schitterde

Afgelopen vrijdag was dan het eerste echte debat tussen de zes kanshebbers in de Town Hall van Paynesville, een voorstad van Monrovia. Althans nu kwamen er vier opdagen. Mills Jones koos ervoor om elders in het land campagne te voeren en… senator George Weah schitterde door afwezigheid. Hij was in Togo en schudde de hand van de president aldaar, zo valt op zijn Facebookpagina te zien.

De vier die wel aanwezig waren, mochten in rondes van drie minuten hun licht laten schijnen over uiteenlopende onderwerpen als de staatsbegroting, landbouw, veiligheid, corruptie, jeugdbeleid, geweld tegen vrouwen en de noodzaak van een vreedzame ontwikkeling in het door burgeroorlogen (1990-2003) gemankeerde land.

Het evenement werd alom aangekondigd als het Liberia’s Presidential Debate, maar het was helemaal geen debat zoals wij dat kennen. Het was een spel van vraag en antwoord tussen de gespreksleider en een kandidaat. De kandidaten traden niet tegen elkaar in het strijdperk. Opvallend was ook dat ze nauwelijks kritiek op elkaar hadden, of op het beleid van de huidige president. In de Liberiaanse context wordt dat vooralsnog als een positief punt gezien. Expressief geuite meningsverschillen zouden al snel kunnen ontaarden in scheld- of nog erger vechtpartijen, zoals af en toe in het parlement gebeurt. Het vreedzame karakter van de campagne staat vooralsnog voorop bij alle betrokkenen.

George Weah met zijn running mate Jewel Howard-Taylor

They told you lies at the debate

De verhalen van de zes kandidaten stonden dan ook bol van wensen, zonder dat de meesten zich er druk over maakten hoe dat allemaal betaald kan worden uit het (huidige) staatsbudget van rond de 600 miljoen dollar. Zie hier het verslag van Frontpage Africa.

Het debat werd in het hele land uitgezonden door de vele radiostations die Liberia rijk is. En daarna is er in de praatprogramma’s nog lang over doorgepraat. Wat ik daaruit heb gedestilleerd, is dat Cummings (ANC) toch als de beste werd beschouwd, omdat hij zeer inhoudelijk en beredeneerd zijn punten maakten. Urey (ALP) kreeg het meeste applaus door zijn krachtige, populistische verhalen. Een radioanalist vergeleek hem al met Trump. Boakai (UP) en Brumskine (LP) werden het minst geprezen. Wellicht betalen zijn de tol voor hun te lange aanwezigheid in de Liberiaanse politiek.

En George Weah? Hij sprak, eenmaal terug in het land, zijn supporters toe met de nu al historische woorden: ‘They told you lies at the debate’. Tsja, zegt iedereen nu, dan had je er maar bij moeten zijn. Frontpage Africa verklaarde zijn afwezigheid als volgt: ‘Political pundits say Weah failed to attend the debate because he lacks the intellectual ability to articulate the various topics which were stated in the invitation letter to the debate.’

Stemmen vraagt veel van een kiezer in Liberia

Deze week toog ons team naar het noordwesten van Liberia om de provincie Gbarpolu te bezoeken. Althans dat was de bedoeling. Nu heerst in Liberia het regenseizoen, dat in mei/juni begint en doorloopt tot oktober/november. Als het regent komt het niet met bakken maar met containers uit de hemel. Het regent echter niet elke dag (wat wel vaak wordt gedacht). Nu had het in de week voor we naar Gbarpolu vertrokken behoorlijk geregend, maar een paar uur lang was de kortste route die we reden goed te doen. Uiteraard een onverharde weg, met veel kuilen, maar daar raak je aan gewend. Tot we toch op een over de weg stromende rivier stuitten, ongeveer een meter diep. Niet te doen dus. Motorfietsen werden nog wel door het water heen gedragen, maar auto’s konden niet verder. Omgekeerd dus en de alternatieve route, via Tubmanburg, genomen. Maar ook daar kregen we te horen dat deze weg onbegaanbaar was.

Hoog water op weg naar Gbarpolu

Op naar Robertsport

Plan B werd in werking gezet: op naar Grand Cape Mount, de provincie die aan de Atlantische Oceaan ligt en aan Sierra Leone grenst. De weg was te doen en aan het eind van de dag kwamen we aan in Robertsport, de provinciehoofdstad. Nou ja stad, een groot dorp, dat aan de oceaan ligt op weelderig begroeide hellingen. In het droge seizoen is het een gewilde surfplek en op het strand ligt het door expats bezochte Nana’s Lodge waar je een blokhut kunt huren.

In Robertsport spraken we met enkele politieke partijen, assistenten van de superintendent en de chef (magistrate) van de National Election Commission (NEC), die in Grand Cape Mount verantwoordelijk is voor het organiseren van de verkiezingen. En dat is geen sinecure. De voorbereidingen van de verkiezingen zijn al het hele jaar aan de gang. In januari en februari organiseerde de NEC, maar ook vele internationals NGO's waaronder NDI, met behulp van talloze burgergroepen, de voter education. Met affiches, maar vooral met megafoons, deur-tot-deur gesprekken en de community radiostations, worden de Liberianen voorgelicht hoe ze het moeten aanpakken willen ze in oktober hun stem kunnen uitbrengen.

Een ingewikkelde procedure

Allereerst moest je je in maart laten inschrijven in het kiezersregister. Anders kun je niet stemmen. Je  kreeg dan een kieskaart met foto, naam, id-nummer  enz. Vervolgens deed je er goed aan om in juni te controleren of je naam voorkwam op de kiezerslijsten, de foto de juiste is en de naam goed gespeld. Die kiezerslijsten liggen namelijk op verkiezingsdag, 10 oktober, in het stembureau en als op die lijst iets niet klopt (geen foto, naam fout gespeld), zou het stembureau moeilijk kunnen doen. Nu bleken de namen massaal fout te zijn gespeld, wat niet zo wonderlijk is als je bedenkt dat veel mensen niet kunnen lezen, schrijven of spellen, er 15 verschillende talen zijn en de NEC-medewerkers die het registratiewerk doen ook niet allemaal het beste onderwijs hebben genoten. In haar wijsheid besloot de NEC dan ook dat iedereen die een kieskaart met een goede foto heeft op 10 oktober kan stemmen, ongeacht of de naam goed of fout is gespeld.

Vervolgens kunnen de kiezers die hun stemkaart zijn kwijtgeraakt een nieuwe kaart ophalen in een zogenaamd replacement center, waar  elk van de 73 kiesdistricten er één of enkele van heeft. Dat was deze week.

Deze hele ingewikkelde procedure moeten de Liberianen dus goed tussen de oren krijgen. Dat vergt een maandenlang volgehouden voorlichtingscampagne. De chef van de NEC in de desbetreffende provincie is er verantwoordelijk voor dat al die activiteiten (registratie, kieslijstcontrole en het verkrijgen van een nieuwe stemkaart) goed verlopen.

Collega Loka (links) en de magistrate van Roberstport en zijn assistent

Niqab af

Het hoeft geen betoog dat er, ondanks alle inspanningen, er toch geregeld wat misging tijdens de registratie van kiezers. Zo werkte een camera soms niet, of de printer van de kieskaart. Dan moesten de mensen de volgende dag terugkomen, terwijl ze soms uren hebben gelopen om zich te kunnen registreren. Sommige registratiebureaus gingen te laat open of de juiste formulieren ontbraken. Er waren klachten over inwoners van Sierra Leone die tot dezelfde stam behoren als Liberianen in het grensgebied en de grens overkwamen om zich te registeren. Moslima’s zouden gedwongen zijn voor de foto hun niqab af te doen. Dat neemt niet weg dat over het algemeen volgens waarnemers de registratie redelijk goed is verlopen en de NEC haar werk al een stuk beter heeft gedaan dan in 2011.

Lang wachten voor een stemkaart

Ons team sprak deze week ook met de twee  magistrates die Montserrado bestieren, de provincie waarin Monrovia ligt. Het bleken bevlogen, ervaren professionals te zijn die een pittige taak hebben, realistisch genoeg zijn om te weten dat er toch allerlei problemen zullen opduiken, die ze het hoofd moeten bieden.

In de hoofdstad spraken we met (kandidaat-)parlementariërs, lokale verkiezingswaarnemers en de Slum Dwellers Organisation van Liberia, die in de slopenwijken van Monrovia mensen motiveren om hun stemrecht te gebruiken.

We bezochten in Grand Cape Mount, Bomi en Monserrado een elftal replacement centres. Begin deze week was het er erg stil, maar in de loop van de week kwamen er steeds meer mensen opdagen om een nieuwe stemkaart te krijgen. Een enkeling die vergeten was zich in maart te registreren, probeerde het nu alsnog, maar stootte zijn neus. Zijn (het waren altijd mannen) naam stond immers niet op de kiezerslijst. Er kwamen trouwen twee keer zoveel meer mannen dan vrouwen een nieuwe stemkaart halen. Blijkbaar is de (Liberiaanse?) man een stuk slordiger.

Op zaterdag kwamen de meeste mensen. Wij bezochten die dag twee centers in Monrovia. In het centrum stonden een stuk of twintig mensen vreedzaam in de rij om het begeerde document te krijgen. In de slum New Kru Town was het vrij chaotisch. Zo’n veertig mensen stonden om de tafel van de drie NEC-medewerkers heen. Veel geschreeuw en verontwaardiging. De medewerkers zouden te laat verschenen zijn en sommige mensen hadden gisteren ook al tevergeefs staan wachten. Bovendien was er in deze dichtbevolkte wijk slechts één replacement centre voor de ruim 40.000 geregistreerde kiezers.

Intussen reed de verkiezingskaravaan van een CDC-kandidaat langs, de oppositiepartij van George Weah die veel kiezers uit de sloppenwijken trekt. Honderden jongeren op een truck en in auto’s erachter. Harde muziek en veel gelach. De verkiezingscampagne komt langzaam op stoom.

Deel van de CDC Verkiezingskaravaan in New Kru Town

De verkiezingscampagne is begonnen

Deze week is de verkiezingscampagne in Liberia officieel begonnen. Afgelopen maandag werd het startschot gegeven en ogenblikkelijk was de hoofdstad Monrovia op alle mogelijke en onmogelijke plekken behangen met affiches van de belangrijkste kandidaten voor het presidentschap. In willekeurige volgorde zijn dat: Benoni Urey (eigenaar van LoneStar, naar verluid rijkste man van Liberia, mobiele telefonie provider, leider van de om hem heen opgerichte All Liberian Party), George Weah (oud wereldvoetballer en leider van de Coalition for Democratic Change), Joseph Boakai (vice-president, leider van de regerende Unity Party), Charles Brumskine (Liberty Party) en Alexander Cummings (oud-CocaCola bestuurder, leider van het ANC, Alternative National Congres).

 De imam en de megafoon

Maar er zijn ook parlementsverkiezingen. Het House of Representatives telt 73 leden, die in evenzovele kiesdistricten worden gekozen volgens het ‘first-pass the post’ systeem. Er is geen meerderheid nodig, wie de meeste stemmen behaalt, heeft de zetel.

We togen deze week naar de provincie Bomi, die drie kiesdistricten telt. Hoofdstad is Tubmanburg, genoemd naar William Tubman, de langstzittende president van het land (1944-1971). We spraken er met allerlei mensen. De superintendent, die wordt benoemd door de president en praktisch zonder budget en ambtelijke ondersteuning de provincie moet ‘besturen’, gaf ons de verzekering dat hij er alles aan deed om de verkiezingen vreedzaam te laten verlopen. De imam, die met een megafoon dorpen was ingetrokken om de bewoners aan te moedigen zich als kiezer te registreren. De vertegenwoordigster van een gehandicaptenorganisatie, die erop toe ziet of er rekening wordt gehouden in de stembureaus dat er blinden zijn die hulp bij het stemmen nodig hebben. De jonge vertegenwoordiger van de ECC, een Liberiaanse organisatie die, ondersteund door NDI, lokale verkiezingswaarnemers traint om op de verkiezingsdag in stemlokalen de gang van zaken te observeren.

Voice of the disabled

En we spraken met journalisten van twee radiostations. Liberia telt vele tientallen ‘community radiostations’. De radio is het belangrijkste medium. Kranten worden buiten de hoofdstad Monrovia nauwelijks verspreid en gelezen, de Liberiaanse staat TV is van povere kwaliteit en is onzichtbaar in het publieke debat. De radio daarentegen wordt veel beluisterd, met name ook op telefoons, en elk station heeft vermakelijke praatprogramma’s met vaak zeer gevatte presentatoren die ook opbellers aan het woord laten. Politici of partijen hebben vaak een eigen radiostation. In Tubmanburg spraken we met Radio Bomi, dat eigendom is van de ‘community’, onpartijdig is en veel aan de verkiezingen doet met, inderdaad, praatprogramma’s en speciale doelgroep programma’s, zoals de ‘voice of the disabled’.

We spraken ook met radio Pumah, dat eigendom is van Edwin Snowe, die kandidaat is in Tubmanburg voor de regerende Unity Party. Hij heeft er blijkbaar veel geld in gestoken, want het station beschikt over een fraai kantoor en de journalisten rijden in goede, ruim met affiches beplakte, auto’s rond. Ook de manager van dit station beweerde onpartijdig verslag te doen van de verkiezingen, een opmerkelijke geloofsbelijdenis. Beide stations zenden (betaalde) jingles uit van kandidaten en ook kan er, zoals op elk radiostation in Liberia, zendtijd worden gekocht.

Let is Snowe

Over de kandidatuur van Edwin Snowe is het laatste woord nog niet gezegd. Hij is namelijk op dit moment al lid van het parlement, zij het voor een district in Monrovia. En aangezien voor een parlementslid geldt dat hij in zijn district moet wonen, maar dat deze regel eveneens geldt voor iemand die zich kandidaat stelt, lijkt het erop dat hij op twee plekken domicilie heeft. En dat kan niet volgens senator Sando Johnson, eveneens uit Bomi, van de oppositionele National Patriotic Party (NPP), die deel uit maakt van de Coalition voor Democratic Change. De leidster van deze NPP is de ‘running mate’ van George Weah: Jewel Howard-Taylor, ex-vrouw van Charles Taylor, oud-president van Liberia, die in Engeland zijn straf van 50 jaar uit zit.

Johnson heeft dan ook bij de kiesraad beroep aangetekend tegen de kandidatuur van Snowe. Deze heeft inmiddels heel Tubmanburg met affiches laten volplakken (leuze: Let it Snowe) en zit met  een opvallend campagnekantoor aan de hoofdstraat. Op radio Bomi hoorde ik een boze senator Johnson, tevens eigenaar van een hotel in Tubmanburg, zich opwinden over de kandidatuur van Snowe. Hij introduceerde een nieuwe leuze ‘Stop Snowe’. Tussen neus en lippen beschuldigde hij Snowe ervan wapens op zijn boerderij in Bomi te verbergen. De volgende dag hoorde ik op radio Pumah een aantal commentaren langs komen die het voor Snowe opnamen. Hoezo onpartijdige radiostations? Beide kemphanen hebben overigens te kennen gegeven zich bij de uitspraak van de kiesraad neer te leggen. Dat is mooi, want vreedzame verkiezingen heeft Liberia meer dan ooit nodig.