Het zoet en zuur van de politiek

Ik ben, opnieuw, voor twee weken terug in Liberia voor een training van activisten van de vijf grootste politieke partijen. Dit in het kader van het programma van NDI in Liberia om partijen beter (lees: democratischer, minder persoonsgebonden, effectiever) te laten functioneren. (Zie mijn blog van 30 juni jl.)

Deze week werden partisans getraind die actief zijn in de vrouwen- en jongerengroepen van deze partijen. Het was de eerste driedaagse training: in januari en april 2019 zullen nog twee ‘modules’ van drie dagen elk volgen. Ik hield drie presentaties, met opdrachten, over het nut en belang van politieke partijen, het vormen van coalities in een meerpartijenstelsel (wat Liberia heeft) en hoe je na verkiezingen de resultaten moet analyseren, om daar vervolgens van te leren. Collega trainers richtten zich op campagne voeren en leiderschap.

Het waren pittige dagen. De deelnemers, zoals gebruikelijk in Liberia, namen de zaken serieus zonder een blad voor de mond te geven, met af en toe felle discussies, die uiteindelijk altijd met humor werden afgesloten.

 Loze beloften

Politieke partijen zijn zwak in Liberia. Alles is politiek, maar sterk persoonsgebonden. De partijleider is de baas. Een programma, als het er al is, speelt nauwelijks een rol. Ledendemocratie bestaat er niet echt, omdat een goede administratie vaak ontbreekt en er, mede daardoor, nauwelijks betalende leden zijn. Dit alles neemt niet weg dat politieke partijen toegewijde leden hebben, die graag willen leren.

Er werd over van alles gediscussieerd. Moet een partijleider alleenheerser zijn (nee was de heersende mening). Over de noodzaak om in een verkiezingscampagne meer met politieke standpunten en concrete, betaalbare voorstellen te werken, in plaats van loze beloften en geschenken of geld uit te delen. Veel discussie ook over hoe belangrijk het is om als partij voortdurend actief te zijn in de communities om te weten wat er leeft en daar dan als partij of volksvertegenwoordiger iets mee te doen.

Een kandidaat voert campagne, oktober 2017

Zoet en zuur

De parlements- en presidentsverkiezingen zijn een jaar geleden, en staan nog vers in het geheugen gegrift. De regerende Unity Party werd na 12 jaar regeren, afgelost door de Coalition for Democratic Change (CDC), die nu de president (George Weah) levert. Beide partijen waren vertegenwoordigd en het zoet van de een en het zuur van de ander sijpelden regelmatig door de discussies heen. Liberia heeft een presidentieel systeem, zoals de VS, maar noch in de senaat, noch in het Huis van Afgevaardigden, heeft de CDC een meerderheid. Er zijn in het Huis maar liefst 12 partijen vertegenwoordigd. Coalities zijn dus noodzakelijk, en die worden op dit moment ook gesmeed. Liberia heeft een districtensysteem, waarbij de winnende kandidaat de zetel pakt. Soms met maar 15% van de stemmen. Ik kreeg de discussie over het weinig democratische gehalte van zo’n districtenstelsel aardig op stoom met het laten zien van het resultaat van de laatste verkiezingen: de 73 gekozen Kamerleden vertegenwoordigen slechts 33% van de opgekomen kiezers (overigens bij een goede opkomst van 75%). Geen wonder dat het vertrouwen van kiezers in het Huis niet hoog is: 33 Kamerleden wilden graag verder, maar werden niet herkozen. Verder neemt het aantal partijloze, gekozen Kamerleden toe: van 7 in 2005, 9 om 2011 naar 12 in 2017. Kortom: genoeg stof om over na te denken, zo hield ik de deelnemers voor, en daar bij de komende evaluatie van de Kieswet rekening mee te houden. 

Orange Knowledge Programme

Ik viel met mijn neus in de boter, want de Nederlandse ambassadeur voor Liberia, die overigens in Ghana zetelt, was deze week in Liberia vanwege het Orange Knowledge Programme. Waarom dat oranje toch overal bijgesleept wordt, weiger ik als republikein te weten, maar verder is het (Dutch!) Knowledge Programme wel sympathiek. Het beoogt o.a. voor professionals in een aantal ontwikkelingslanden, waaronder Liberia, een vervolgopleiding bij een Nederlandse universiteit te financieren. Weer terug in hun eigen land kunnen zij dan beter toegerust bijdragen aan een ‘duurzame en inclusieve ontwikkeling’ van hun land, zoals het enigszins ronkend op de website van het Nuffic staat. Het Nuffic voert het programma uit, waar minister Kaag onlangs nog een extra 10,1 miljoen euro aan heeft toegevoegd.

Ik kon vanwege de training helaas niet aanwezig zijn bij de lancering van het programma in de Universiteit van Liberia, maar ’s avonds was er een cocktail party voor de kleine Nederlandse kolonie in Liberia. De ambassadeur, Ron Strikker, gaf nog een korte toelichting op het programma. En daarna was het een gezellig samenzijn. Strikker lijkt me een prima vent op deze plek van de aardbol. Hij vond de juiste woorden en toon om de, overigens bescheiden, bijdrage van Nederland een goede plek te geven. Het is overigens voor het eerst sinds lange tijd dat Nederland iets aan ontwikkelingshulp doet in Liberia. En dat is mede het gevolg van de ebola, en het bezoek dat minister Ploumen daarna aan het land bracht. Zie daarvoor mijn blog van 11 juli 2015.

Weah schaft collegegeld af

Overigens lanceerde  president Weah deze week ook een onderwijsinitiatief: hij kondigde aan dat de collegegelden voor de vier openbare universiteiten worden afgeschaft. Hij haalde daarmee de internationale, Afrikaanse pers. Er waren al studentendemonstraties geweest, die hem herinnerden aan zijn verkiezingsbelofte, en vrij onverwacht loste hij die deze week in. Overigens komt er van alle kanten weer kritiek hierop, want de kwaliteit van het onderwijs is allerbelabberdst, en daar helpt deze maatregel geen sier bij. Voor arme Liberianen, en dat is de grote meerderheid, zijn de lagere- en middelbare openbare scholen, die formeel gratis zijn, maar ook geld vragen, eveneens moeilijk te betalen.

Weah kan wel een steuntje in de rug gebruiken, want de laatste maanden is hij steeds meer onder vuur komen te liggen. Zo wordt hij al weken achtervolgd met het 16 miljard Liberiaanse dollar schandaal. Met de huidige koers is dat ruim 100 miljoen Amerikaanse dollar. Zijn voorganger, Johnson-Sirleaf, had aan het eind van haar regeerperiode de Bank van Liberia opgedragen deze enorme hoeveelheid bankbiljetten te drukken. Niemand weet wat er sindsdien met het geld is gebeurd. De wildste beschuldigingen doen de ronde, maar niemand weet het fijne. Johnson-Sirleaf, inmiddels 80 jaar oud, zegt het vergeten te zijn. De oppositie, die een meerderheid heeft in het Huis van Afgevaardigden, wil de FBI inschakelen. Weah zou overwegen de minister van financiën te ontslaan, maar dat is (nog) niet gebeurd. De ontknoping van dit alles laat nog, wellicht eeuwig, op zich wachten.

Dit weekend heeft Weah in het ver van de hoofdstad Monrovia gelegen Ganta zijn Pro-Poor Agenda for Development and Prosperity (PADP) gelanceerd. Hij doet hiermee opnieuw een verkiezingsbelofte gestand. Over hoe die Agenda er uit gaat zien, kan ik wellicht volgende week bloggen.

Oorlogsmisdadigers en regenwouden

Er valt goed en minder goed nieuws uit Liberia te melden. Overigens vaak twee kanten van dezelfde medaille. Het goede nieuws is dat Liberia bij de mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties, waar de VS onlangs met tromgeroffel is uitgestapt, heeft gemeld dat Liberia met een verklaring zal komen hoe het land denkt om te gaan met de misdaden die tijdens de burgeroorlog (1990-2003) zijn gepleegd. Tot nu toe heeft de (vorige) regering van Ellen Johnson-Sirleaf, daar nooit iets over gemeld. Met de nieuwe president Weah aan het roer is er hoop dat dit zal veranderen. Maar meer dan (een beetje) hoop kan er op dit moment niet zijn. Alleen al omdat de Coalition for Democratic Change, de partij die nu aan de macht is, ook de National Patriotic Party herbergt. Dat is de partij van Charles Taylor, de ex-warlord en ex-president die 50 jaar vast zit in Engeland. En ook al omdat president Weah zijn coalitiepartner een aantal functies moest doen toekomen, waarin hij mensen heeft benoemd, die in die burgeroorlog een kwalijke rol hebben gespeeld. In het Manifesto, het programma waarop Weah is gekozen, wordt wel gerept over ‘reconciliaton’, en wordt het rapport van de Truth and Reconciliation Commission ook genoemd, maar verder dan het (bedaagde) voorstel om palaverhut bijenkomsten te organiseren, komt het programma niet.  

Nederlandse oorlogsmisdadiger

Liberia was afgelopen week in de belangstelling in Nederland vanwege het boek Operatie: Laat Niets in Leven dat twee journalisten, Arnold Karskens en Henk Willem Smits, publiceerde over  de Nederlandse ‘zakenman’, annex oorlogsmisdadiger, Guus Kouwenhoven. Hij werd in 2017 in Nederland  tot 19 jaar cel veroordeeld voor medeplichtigheid aan oorlogsmisdaden en wapensmokkel voor Charles Taylor tijdens de Liberiaanse burgeroorlog waarin naar schatting 100.000 doden vielen. Kouwenberg is naar Zuid-Afrika gevlucht om zijn straf te ontlopen. Er is een uitleveringsverzoek gedaan, maar de rechterlijke gang van zaken in Zuid-Afrika gaat traag en bovendien heeft Kouwenhoven geld genoeg om de beste advocaten in te huren. Hopelijk leidt het boek ertoe dat er meer Nederlandse druk komt op Zuid-Afrika om hem uit te leveren. Daarmee wijzigt Nederland wellicht ook een beetje het beeld dat in Afrika leeft, namelijk dat ‘het Westen’ er alles aan doet om Afrikaanse, zwarte oorlogsmisdadigers voor een internationaal gerechtshof te krijgen, terwijl de interventies uit het Westen (van wapenfabrikanten tot milieu- en mensverwoestende  bedrijven) buiten schot blijven.

Redt het Regenwoud en de mensen die er leven

Wat dit laatste betreft: het derde goede nieuws is dat Mileudefensie met Liberianen en Indonesiërs in Amsterdam heeft geprotesteerd bij Nederlandse banken (ABN/AMRO, ING en Rabobank) tegen hun financiering van palmolieproductie in derdewereldlanden, waaronder Liberia. Daartoe worden grote stukken regenwoud gekapt, én de gemeenschappen die daar leven verdreven. Westerse bedrijven hebben daar langlopende concessies voor gekregen. Mileudefensie publiceerde onlangs twee rapporten, waarin deze activiteiten aan de kaak worden gesteld, waarbij het rapport High Risk in the Rainforest over Liberia gaat.

In Liberia wordt al lang actie gevoerd door  bewoners en milieugroepen tegen de ontbossing en de activiteiten van de palmolieproducenten zoals Golden Veroleum Liberia. Het onlangs gepubliceerde rapport kreeg veel publiciteit. De Land Rights Act beoogt de rechten van de bewoners in dit soort kwesties te versterken, maar de wet is sinds 2014 in behandeling bij het parlement, die de hete aardappel voortdurend wegschuift. Heet, omdat het verlenen van concessies, waarbij parlementariërs een vinger in de pap hebben, haast  altijd corruptie met zich meebrengt. En dat is het slechte nieuws.

Weer terug in Liberia

Ik ben voor twee weken terug in Liberia. NDI heeft een meerjarig programma om politieke partijen te ondersteunen, teneinde slagvaardiger, democratischer en meer inhoudelijk, dan persoonsgericht, te functioneren. De focus is gericht op de grootste vijf partijen. Voor elk van die partijen is een coach aangezocht die op afroep beschikbaar is om die ondersteuning, samen met de lokale NDI-staf, vorm en inhoud te geven. Soms zal de coach naar Liberia afreizen, maar ook op afstand kan er geadviseerd worden.  Ik ben de coach van de Coalition for Democratic Change, de partij van de in december 2017 gekozen president George Weah. (Zie mijn blogs van juli 2017 tot januari 2018, toen ik als Long Term Observer van die verkiezingen in Liberia actief was.). 

Bewondering en weerstand

Het is altijd weer goed om terug in Liberia te zijn, het land -en de mensen- waar ik sinds 2012 mij steeds meer mee verbonden voel. President Weah, die sinds half januari aan de macht is, roept veel bewondering én weerstand op. In de kranten verschijnen artikelen van supporters die zijn eerste daden toejuichen, zoals een lening van 536 miljoen dollar bij een bank uit  Singapore om 830 km weg te asfalteren, als opmaat voor de broodnodige economische ontwikkeling. Verder heeft Weah 8 miljoen dollar uitgetrokken voor de bouw van 568 betaalbare woningen. Een opmerkelijk  -en toe te juichen-initiatief, want tot nu toe toonde de Liberiaanse politiek weinig interesse voor dit onderwerp. Daar staan dan weer critici tegenover die Weah ervan beschuldigen te veel mensen uit de kliek van de voormalige president Charles Taylor te benoemen, alsmede onduidelijke baantjes uit te delen aan partijgenoten.

Weah zei onmiddellijk na zijn verkiezing dat hij gezien wil worden als de president van de armen. Arm is het overgrote deel van de bevolking, dus de gewekte verwachtingen zijn torenhoog. Zijn partij deed vandaag (zaterdag 30 juni) een poging om althans in de PR-sfeer daar iets van in te lossen door een Pro-Poor Day te organiseren, waar Weah aanwezig was om ‘zijn mensen’ te ontmoeten, onder het genot van muziek, eten, drank en spelen.

Bezoekster van de Pro-Poor Day

Liberia en Leiden

Het is nog veel te vroeg om te oordelen over het presidentschap van Weah. Een van de ijkpunten is de staatsbegroting. En aangezien het begrotingsjaar van juli tot juni loopt, zou de onlangs ingediende begroting daar al iets over kunnen zeggen. Allereerst is het al een prestatie van formaat dat die begroting binnen de wettelijke termijn is ingediend én door het parlement is  aanvaard. Dat is iets wat de vorige president, Ellen Johnson-Sirleaf, jarenlang niet is gelukt. Dan die begroting zelf. Nadat het totaal aan uitgaven en inkomsten jarenlang is gedaald, is er nu sprake van een stijging van 536 miljoen naar 562 miljoen dollar. Om even de verhouding te schetsen: Leiden (123.000 inw.) heeft in 2018 ongeveer even veel geld te besteden (520 miljoen euro) als Liberia met 4,2 miljoen inwoners (de internationale hulp grotendeels niet meegerekend, waarover verderop meer).

De meter staat nog op nul.

Onkostenvergoedingen aangepakt

Het gaat te ver om hier uitgebreid op de ruim 600 blz. tellende begroting in te gaan, maar globaal gesproken vindt er een lichte verschuiving plaats van meer geld naar gezondheidszorg en onderwijs en minder naar met name het parlement. Weah lost daarmee wel een belofte in dat hij de vele, vaak buitensporige  onkostenvergoedingen voor parlementariërs (o.a. benzine, huisvesting, reiskosten) aan banden wil leggen. De totale uitgaven voor het parlement gaan omlaag van 49 miljoen naar 36 miljoen dollar. Het is overigens op dit moment voor mij onduidelijk of het parlement daarmee akkoord is gegaan, maar het signaal dat Weah heeft afgegeven is duidelijk.

Armoedebestrijding

De begeleidende beleidsbrief laat er geen twijfel over bestaan dat Weah armoedebestrijding en de aanpak van de wijdverspreide corruptie de hoogste prioriteit geeft. Onderwijs, gezondheidszorg, huisvesting en economische ontwikkeling zijn de sectoren die daarbij de meeste aandacht krijgen. Dat hij daarbij de internationale gemeenschap hard nodig heeft is ook duidelijk. Het bedrag dat dit begrotingsjaar aan internationale hulp binnen stroomt is 595 miljoen dollar (30% daarvan is een lening). De VS en Europa zijn daarin koplopers met ieder zo’n 130 miljoen dollar. Van dat totaal van 595 miljoen dollar maakt 51 miljoen onderdeel uit van de begroting. De rest van de internationale hulpgelden wordt buiten staatsbemoeienis om besteed.

Zijn supporters die ik vandaag sprak op de Pro-Poor Day lieten er geen twijfel over bestaan dat Weah in zijn missie zal slagen. Het zou een bijna bovenmenselijke prestatie zijn, die echter alle steun verdient.

Waarom Weah won (en Boakai verloor)

De verkiezingen in Liberia zitten er op. The season, zoals Liberianen de weken rond kerst en nieuwjaar noemen, is voorbij. De scholen zijn weer begonnen.  Maar dat betekent niet dat het leven weer zijn oude gang gaat. Op de vele radiozenders is men voorlopig nog niet uitgepraat over de politieke aardverschuiving die heeft plaats gevonden. Criticasters van Weah die voor hun baantje vrezen, schuiven langzaam maar zeker zijn kant op. Maar onder hen zijn ook mensen die de wijk nemen naar de Verenigde Staten, zoals  Henry Costa, die een veelbeluisterde phone-in talkshow op een radiozender heeft. Zelden heb ik zoveel hatespeech en een niet aflatende stroom van modderige verdachtmakingen aan het adres van George Weah gehoord. Dag in, dag uit. Op 25 oktober werd hij door opgewonden supporters van Weah te grazen genomen. Costa zegt voor zijn leven te vrezen. Vanuit de VS zet hij radiowerk voort.

Een GSA-regeringsauto

Gevorderde dienstauto’s

Op enkele verkeersaders in Monrovia zijn politie en ambtenaren van de General Service Agency actief om regeringsauto’s in beslag te nemen. Gevreesd wordt dat vele ambtenaren voor hun toekomst vrezen en er met een dienstauto vandoor gaan, om deze even over de grens met Guinea te verpatsen. Iets wat op grote schaal in januari 2006 is gebeurd toen Ellen Johnson Sirleaf aan de macht kwam.

Maar er zijn ook enkele meer geruststellende gebeurtenissen te melden. Het Joint Presidential Transition Team dat de overdracht van president Ellen Johnson-Sirleaf naar president-elect George Weah moet organiseren, is inmiddels aan de slag. Het is voor het eerst in Liberia dat een dergelijk team in het leven is geroepen. Het team wordt mede door NDI ondersteund. Het bestaat uit vijftien mensen van de inkomende en vijftien mensen van de uitgaande president, inclusief beide presidenten. Jewel Howard-Taylor, vicepresident van Weah, is ook van de partij. Aan de andere kant ontbreekt vicepresident Joe Boakai, de verliezer van de presidentsverkiezingen. Het bejaarde duo Ellen en Joe is voorgoed gebrouilleerd, omdat zij stelselmatig geweigerd heeft zijn kandidatuur te ondersteunen.

Het transition team, v.l.n.r. Jewel Howard Taylor, George Weah en Ellen
Johnson Sirleaf (foto: FrontPage Africa)

Een 12 jaar stilstaande raceauto

De verkiezingen worden uiteraard geëvalueerd in de media. Een goede analyse staat in The Bush Chicken, een online magazine. Het artikel analyseert vooral waarom Boakai verloor. Het begin vind ik nogal discutabel, aangezien als vertrekpunt wordt genomen dat Boakai vooraf de beste papieren zou hebben: While many acknowledged that George Weah’s Coalition for Democratic Change would give Boakai a good challenge, the vice president was presumed to be the next president, especially since the opposition largely failed to unify against Boakai’s bid for the presidency. So, what happened? How did someone so heavily favored to win the election lose it all?

Maar verder geeft het artikel wel goed weer welke fouten er in de campagne door Boakai en zijn Unity Party  werden gemaakt. Veel geciteerd, en belachelijk gemaakt, was de reactie van Boakai in een debat op de vraag waarom hij niets bereikt had tijdens zijn 12 jaar vicepresidentschap. Zijn antwoord was dat hij als een raceauto was die 12 jaar geparkeerd stond, maar eenmaal president zou hij gas geven. Waarop zijn tegenstanders de metafoor afbrandde, zoals ANC-kandidaat Cummings: ‘From what I know about race cars, if you park a race car in the garage for 12 years and it doesn’t move, it becomes obsolete. Its parts get old, rusty, and no longer work. After 12 years, the car itself would have become outdated, unable to compete with newer models on the road.’

Waarom Weah won

In de FrontPage Africa wordt wel ingegaan waarom Weah won, naast het feit dat Boakai het zo slecht deed. De immens populaire Weah was de belichaming van hoop op verandering die vele kiezers koesterde. ‘In Weah, who is dubbed by many as an unorthodox politician, Liberians opted for a leader outside the old order. The love for him seems unconditionally unflinching. His supporters would argue that he’s the politician they love - the one that would offer the change Liberia so desire.

Despite being senator for Montserrado County since 2014, they still saw him as an outsider of government with the pedigree to ignite a new political dispensation.’

Geëvalueerd wordt er ook door de nationale kiesraad en de internationale waarnemersmissies, zoals NDI. De essentie van deze missies is immers om op grond van hun waarnemingen met aanbevelingen te komen om de volgende keer het verkiezingsproces (nog) beter te laten verlopen.

Na de 2de ronde van 26 december heeft NDI een voorlopig ‘statement’ uitgebracht. Dat zal over enkele weken worden gevolgd door een definitief document, op grond van de eindrapporten van de Long Term Observers en de Long Term Analysts, die wij deze week afronden. In een (voorlopig?) laatste aflevering van dit blog zal ik daar later op terug komen.