Deze week stond helemaal in het teken van een van de
interessantste –en hopelijk nuttigste- activiteiten die ik ontplooi sinds hier
ik begonnen ben. Om de werkwijze van het parlement –en de prestaties van de
parlementariërs- te versterken, organiseren we dit jaar twee ‘study
investigation missions’. Het is een manier
van werken die het Nederlandse parlement niet kent, maar vele andere wel. Zelf
heb ik er zeer goede ervaringen mee opgedaan toen ik in de Parlementaire Assemblee van de Raad van
Europa zat. Het is een van de beste middelen die een parlement kan inzetten om
zelf de agenda te bepalen –en niet de oren naar de regering te laten hangen.
Het recept is vrij eenvoudig. Men neme een belangrijk onderwerp, waar nodig
iets aan moet gebeuren. Eerst vindt er een bronnenstudie plaats, daarna gaan
enkele parlementariërs op pad voor een ‘fact finding mission’. Praten met deskundigen, met mensen die direct
betrokken zijn, met gebruikers en een bezoek ter plekke. Vervolgens wordt er
een rapport geschreven met beleidsaanbevelingen. Daar kan dan nog een keer een
discussiedag aan gewijd worden, waarna er besluitvorming plaats vindt en-als
het goed is- de koe vervolgens bij de hoorns wordt gevat.
Krotten zonder douche, wc of keuken
Ik was pas een week in Liberia toen ik al wist wat het
onderwerp van de eerste missie moest worden: sociale woningbouw. De
huisvestingssituatie is met geen pen te beschrijven, zo slecht. Het overgrote
deel van de bevolking woont in uit leem, sloophout of golfplaat opgetrokken
hutten en krotten, zonder elektriciteit, riolering en water. Zonder douche, wc
of keuken. In een ruimte van een tien tot vijftien vierkante meters wonen
gezinnen van vijf tot tien mensen. De regering heeft ambitieuze plannen: wegen,
stuwdammen, een nieuw vliegveld – en ook gaat er geld naar gezondheidszorg en
onderwijs, maar aan huisvesting wordt geen cent besteed. Het is een grote witte
vlek, ook bij de meeste politici.
 |
| Krot in WestPoint |
Gelukkig niet bij allemaal. Dus heb ik een team gevormd van
zes parlementariërs, die graag met dit onderwerp aan de slag wilden. Na een
paar weken van voorbereiding, waren in de afgelopen week alle activiteiten
samengebald. De missie werd ondersteund door een expert uit Ghana, die ik via
mijn Nederlandse huisvestingsconnecties op het spoor was gekomen. Een
fantastische vent, met een grote ervaring op het gebied van slums en stedenbouw in de Afrikaanse context.
er waren gesprekken met het ministerie van Publieke Werken
en de National Housing Authority (NHA).
Deze NHA is een agentschap van de regering, een tot voor kort lege huls. De
laatste betaalbare woningen zijn 25 jaar geleden gebouwd. Sinds kort is er een
nieuwe, energieke directeur benoemd, die dolblij was met dit voor hem
onverwachte initiatief om sociale woningbouw op de politieke agenda te krijgen.
Banken en pensioenfondsen
De missie heeft met directeuren van banken en
pensioenfondsen gesproken over medefinanciering van bouwprojecten. De grootste
krottenwijk in Monrovia, WestPoint is bezocht, waar 75.000 mensen samengepakt
wonen in een strook land tussen rivier en zee rondom één smalle toegangsweg.
Wij spraken met de wijkburgemeester, die zo’n dertig actieve bewoners had
opgetrommeld die de parlementariërs op waardige, maar niet mis te verstane
wijze, informeerden over hun leefomstandigheden. Zo’n 5% heeft een baan buiten
de wijk, de rest probeert rond te komen van de visvangst en straathandel. Boven
de rivier zijn van wat gammele golfplaten schijthuizen opgetrokken. Water moet
in jerrycans van een kilometer ver worden gehaald. Er wordt buiten gekookt. De
bewoners vertelden trots dat er allerlei zelforganisaties zijn. Vrouwen,
vissers, jongerendebatclubs, en ook mini-spaarbankjes om elkaar met
microkredieten te ondersteunen. Maar voor de grote aanpak van de wijk keken ze
–terecht- naar de politiek. Ze waardeerden het dat er nu eindelijk eens
parlementariërs in hun slum waren, die
serieus geïnteresseerd waren in hun woonsituatie. De parlementariërs legden op
hun beurt uit dat deze missie als doel had om op landelijk niveau met
daadswerkelijke plannen te komen voor sociale woningbouw – en dus niet al
volgende week de schop in de grond gaat.
Overheidsinterventies
Maar de missie ging ook landinwaarts. We bezochten drie ‘counties’ (provincies), waar we met de ‘superintendent’ (regeringsvertegenwoordiger) spraken en projecten
bezochten. Uit die gesprekken bleek dat de situatie in het binnenland even
slechts was als in Monrovia. De meeste mensen huren hun schamele onderkomen,
verhuurders hebben verder geen enkele verplichting, van enig nieuwbouwbeleid is
geen sprake, concessies aan buitenlandse bedrijven voor houtkap of mijnbouw
worden niet verbonden aan voorwaarden om bij te dragen aan het ledigen van
sociale noden enzovoorts.
 |
| Nieuwbouwproject bij Buchanan |
De vrije markt ideologie is, in combinatie met de
‘open deur politiek’, de hoofdverantwoordelijke voor de situatie waarin dit op
zich zo rijke land zijn bevolking in bittere armoede onderdompelt. Langzaam
maar zeker lijkt het inzicht te rijpen dat interventies van de overheid
noodzakelijk zijn om dit te keren.
De missie bezocht ook twee nieuwbouw projecten. Eén
nieuwbouwproject was geïnitieerd door de NAH, het eerste sinds 1985. In een
bos, even buiten Buchanan, zijn welgeteld 10 sociale woningen gebouwd voor
employees van overheidsdiensten. De woningen waren net opgeleverd, en nog niet bewoond. Het zijn drie- of vierkamerwoningen van gemiddeld zo’n 80m2.
Stichtingskosten rond de 12.000 Amerikaanse dollars.
Ecohomes
Het tweede project dat we bezochten was van een
particuliere, maar duurzame ontwikkelaar ‘Ecohomes’. De initiator is een Amerikaan, die na jarenlang
voor verschillende parlementariërs van de Democratische Partij te hebben
gewerkt, heel iets anders wilde gaan doen. Hij woont nu in Liberia en heeft
fondsen weten te werven voor de bouw van een ‘community’ die uiteindelijk moet uitgroeien tot zo’n zeshonderd
woningen voor lagere- en middeninkomens. Onder begeleiding van vakmensen wordt
veel werk verricht door tot voort kort werkloze jongeren uit het naburige dorp,
waarbij gebruik wordt gemaakt van lokaal gekapt hout en andere bouwmaterialen
uit de omgeving. De woningen worden gebouwd van baksteen en op de schuine daken
liggen dakpannen. De bouw is flexibel: de gefundeerde buitenruimte is van een
maat die aanbouw van een extra (slaap)kamer mogelijk maakt.
 |
| Ecohomes |
Zonnecollectoren
maken geen deel uit van het concept, omdat batterijen, waar de energie in moet
worden opgeslagen, peperduur zijn. Windenergie is daarentegen een serieuze
optie: het terrein ligt op een heuveltje, vlak bij zee. Bij de huizen komen
moestuinen. De missie was onder de indruk van het sociale en duurzame karakter
van dit project, waar de weer tot leven gekomen NHA veel steun aan geeft.
De ervaringen van deze week worden nu verwerkt in een
concept-rapport met beleidsaanbevelingen, want zo werkt het ook hier. Dan
organiseert NDI een ‘policy seminar’
over dit rapport, waar experts, politici, bestuurders en bewonersgroepen met de
leden van de missie kunnen discussiëren over met name die aanbevelingen. En
daarna is het aan de parlementariërs om
er in de goede zin van het woord ‘politiek van te maken’. Besluitvorming
- en dan kan het echte werk beginnen!
